Ο εβραϊκής καταγωγής Πολάνσκι γεννήθηκε το 1933 στο Παρίσι. Δυο χρόνια πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η οικογένεια του αποφασίζει να επιστρέψει πίσω στην Πολωνία, χώρα καταγωγής της μητέρας του, από όπου λίγο μετά θα συλληφθεί και θα οδηγηθεί μαζί με χιλιάδες άλλους Εβραίους σε ένα από τα μαζικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο συνδετικός κρίκος με την υπόλοιπη οικογένεια σπάει, όταν ο μικρός εκείνη την εποχή Ρομάν, αποφασίζει να δραπετεύσει από το στρατόπεδο χάνοντας για πολλά χρόνια τα ίχνη της υπόλοιπης οικογένειας.
Ο Πολάνσκι περιπλανάται για πολύ καιρό στην επαρχία γλυτώνοντας τον διωγμό, αναζητώντας καταφύγιο σε διάφορα σπίτια της περιοχής που δέχονται να του παρέχουν στέγη και τροφή για κάποιο διάστημα. Με τον πατέρα του – ο οποίος είναι και ο μοναδικός επιζών από ολόκληρη την οικογένεια – δεν θα ξανασυναντηθεί πριν το 1945, και αφού πλέον ο πόλεμος έχει λήξει οριστικά.
Η διάχυτη αγάπη του για την κινηματογραφική δημιουργία είναι εμφανής από τα πρώτα εφηβικά του χρόνια, γεγονός που ενθαρρύνει τον πατέρα Πολάνσκι να αλλάξει τα αρχικά του σχέδια – τον είχε γράψει ήδη σε μια από τις καλύτερες τεχνικές σχολές της Πολωνίας.
Η μετεγγραφή του στο Lodz Film School, όπου και διδάχτηκε τις αρχές της τέχνης του σινεμά, σηματοδοτεί το ξεκίνημα μιας πολλά υποσχόμενης πορείας που σε συνδυασμό με μια πολυτάραχη προσωπική ζωή, έδωσε σε πολλούς το έναυσμα ώστε να κάνουν λόγο για μια αδιαμφισβήτητα πολυτάλαντη όσο και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, ενός κινηματογραφιστή που έχει απασχολήσει μέσα και κοινό.
Η εξέλιξη της πορείας του αλλά και το σκηνοθετικό του ύφος μεταβάλλονται οριστικά όταν μετά την αναγνώριση που ακολουθεί τα δύο πρώτα του φιλμ, “Repulsion” (1965) και “Cul-de-sac” (1966) – ταινίες που και οι δύο βραβεύτηκαν στο φεστιβάλ του Βερολίνου – αποφασίζει να γυρίσει στο Παρίσι των πρώτων ξέγνοιαστων παιδικών του αναμνήσεων. “Το μωρό της Ρόζμαρι”, που βγαίνει στις αίθουσες ένα χρόνο μετά το όχι και τόσο πετυχημένο “Ο χορός των βρικολάκων”, είναι η πρώτη του μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Η διάσημη πλέον ιστορία της αθώας Ρόζμαρι που επιλέγεται από το Σατανά για να φέρει στον κόσμο τον μονάκριβο γιο του, εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να σπάει τα ταμεία όποτε επαναπροβάλεται. Ο Πολάνσκι, πατώντας πολλές φορές στα γερά θεμέλια που αξεπέραστου Χίτσκοκ, γύρισε μια μεταφυσική ταινία μυστηρίου που θεωρείται κλασσική στο είδος της, και δεν είναι λίγες οι φορές που έχει γίνει προϊόν όχι και τόσο πετυχημένης αντιγραφής (βλ. “Η γυναίκα του αστροναύτη” του Ράντ Ράβιτς… και πολλές άλλες).
Η ανυποψίαστη ερωτευμένη με τον άντρα της Ρόζμαρι – ρόλος που ενσαρκώνεται τέλεια από την Μία Φάροου – βρίσκεται παγιδευμένη σε έναν βιβλικό εφιάλτη που δεν χωρά ο ανθρώπινος νους. Όσο η νεαρή γυναίκα πλησιάζει κοντά στις απαντήσεις που θα της αποκαλύψουν την μοίρα για την οποία έχει επιλεγεί, τόσο βυθίζεται αβοήθητη σε ένα εφιαλτικό περιβάλλον, ενώ όλα γύρω της συνωμοτούν ώστε να την κάνουν μέρος μιας ανατριχιαστική προφητείας. Τα off του ήχου γεμίζουν από ένα αδύναμο τρίξιμο στο πάτωμα, οι αργές κινήσεις της μηχανής εντείνουν ακόμα περισσότερο την αγωνία, ο χαμηλός φωτισμός δημιουργεί την απαραίτητη ατμόσφαιρα.
Στην απονομή των Όσκαρ για την χρονιά 1969 “Το μωρό της Ρόζμαρι” φεύγει με ένα αγαλματίδιο και μια υποψηφιότητα του Πολάνσκι για την καλύτερη μεταφορά σεναρίου στην μεγάλη οθόνη. Τραγική σύμπτωση, λίγο καιρό μετά βρίσκεται δολοφονημένη στη βίλα του σκηνοθέτη στο Λος Άντζελες, η δεύτερη γυναίκα του Sharon Tate, για τον θάνατο της οποίας απαγγέλλονται κατηγορίες στη συμμορία του Τσαρλς Μάνσον.
Το 1974 ο σκηνοθέτης επιστρέφει στο Χόλιγουντ για τα γυρίσματα του “Chinatown”. Το εξαιρετικό σενάριο του Robert Towne, βασίστηκε σε πραγματικό σκάνδαλο που έλαβε χώρα στο Λος Άντζελες της δεκαετίας του ’30. Όλα ξεκινάνε όταν ένας ντετέκτιβ (Τζακ Νίκολσον) προσλαμβάνεται από την σύζυγο του επιτρόπου ύδρευσης του Λος Άντζελες προκειμένου να τον πιάσει επ’ αυτοφόρω την στιγμή που θα συναντήσει την ερωμένη του.
Λίγες ώρες μετά, στο γραφείο του ντετέκτιβ κάνει την εμφάνιση της η πραγματική σύζυγος (Φαίη Ντάναγουεϊ) η οποία απειλεί ότι θα μηνύσει τον ντετέκτιβ αν προχωρήσει την έρευνα. Η ιστορία μπλέκεται ακόμα περισσότερο όταν ο επίτροπος βρίσκεται αναμεμειγμένος σε ένα σκάνδαλο που απειλεί να τινάξει στον αέρα ολόκληρη την πολιτεία. Το τίμημα για να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια θα είναι η ίδια του η ζωή.
Ένα αριστοτεχνικά δοσμένο φιλμ νουάρ που δεν σε αφήνει να χαλαρώσεις ούτε λεπτό, καθώς οι αποκαλύψεις που οδηγούν στη λύση του γρίφου διαδέχονται η μια την άλλη με καταιγιστικούς ρυθμούς. Το “Chinatown” βγήκε στις αμερικάνικες αίθουσες λίγο μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου Watergate, και όπως αναμενόταν έτυχε ιδιαιτέρως θερμής υποδοχής από το ζεστό ακόμα κοινό.
Τέσσερα χρόνια μετά την μεγάλη επιτυχία του, τα διεθνή μέσα σείονται από μια είδηση που έρχεται από το πουθενά και ξεσηκώνει κύματα αντιδράσεων. Ο γνωστός σκηνοθέτης Ρομάν Πολάνσκι βρίσκεται κατηγορούμενος για υπόθεση παιδεραστίας. Ένα χρόνο αργότερα, το 1978, ο Πολάνσκι παραδέχεται ότι έκανε σεξ με μια δεκατριάχρονη και διαφεύγει από την Αμερική λίγο πριν εκδοθεί η καταδικαστική απόφαση. Έκτοτε δεν επέστρεψε ποτέ, ούτε καν για να παραλάβει το βραβείο Όσκαρ που του απονεμήθηκε το 2003 για τον σχεδόν αυτοβιογραφικό “Πιανίστα”.
Το Tess, Frantic, Bitter Moon αλλά και μερικά αμήχανα διαλείμματα (Πειρατές, Η ένατη πύλη), είναι μερικές από τις ταινίες που ακολούθησαν μέχρι να φτάσουμε στον “Πιανίστα” του 2002 και στον “Αόρατο συγγραφέα” του 2010 και των δεκαεφτά βραβείων.
Αν το έργο ενός καλλιτέχνη είναι ευθέως ανάλογο της προσωπικότητας του, τότε έχουμε να κάνουμε με έναν σπουδαίο άνθρωπο και έναν ακόμα σπουδαιότερο σκηνοθέτη· αν πάλι η προσωπικότητα υστερεί του πνευματικού πονήματος… κρατάμε απλώς τα μάτια καρφωμένα στην οθόνη και περιμένουμε το επόμενο προσεχώς…
Σημαντικές ταινίες του Ρομάν Πολάνσκι
Κατά την άποψη μου είναο ένας εκ των σημαντικότερων Ευρωπαίων σκηνοθετών του 20ου αιώνα, οι οποίες αρκούν για να τον εντάξουν στο πάνθεον των δημιουργών της ιστορίας του κινηματογράφου. Βλέπεις, ο Πολωνός σκηνοθέτης με τη γαλλική υπηκοότητα, από το “Μαχαίρι στο νερό” του 1962, στη βρετανική αποκάλυψη του ψυχολογικού θρίλερ, τον γαλλικό μυστικισμό, το ιταλικό παιχνίδισμα, μέχρι την αμερικανική παραζάλη, ήξερε να γυρίζει ιστορίες με ψωμί, σα να λέμε, που θα διασκέδαζαν το κοινό παντοιοτρόπως.
Αδίκως ο Πολάνσκι έχει μείνει στο μυαλό μας για την προσωπική του ζωή. Το στρατόπεδο συγκέντρωσης και η ορφάνια, το αστείρευτο ταλέντο και η δολοφονία της γυναίκας του από τη συμμορία του Μάνσον, η παιδοφιλία του και οι συνεχείς αποδράσεις του, το γαλλικό καταφύγιο και η ελβετική φυλακή, είναι μερικά μόνο κομμάτια ενός παζλ που συνθέτει τον κινηματογραφικό του μύθο. Καθότι ο Πολάνσκι έχει κάνει κάμποσο σινεμά: Γυρίζει ταινίες τρόμου και νουάρ, παιδικά και ιστορίες εποχής, μυστικιστικά συμπλέγματα και ερωτικές φαντασιώσεις, πολιτικά και κοινωνικά δράματα και αναμνήσεις πολέμων, οικογενειακές συγκρούσεις και ανάλαφρες κομεντί.
Αποστροφή (1965)
Ο Πολάνσκι γυρίζει ένα κλειστοφοβικό θρίλερ με θέμα την ψύχωση. Η Κατρήν Ντενέβ ως Βελγίδα μανικιουρίστα και άκρως ποθητή, παύει να τριγυρνά στους λονδρέζικους δρόμους και κλείνεται στο πνιγηρό διαμέρισμα της. Σταδιακά οδηγείται στην τρέλα, στην απόλυτη παράνοια.
Το Μωρό της Ροζμαρί (1968)
Πριν αποστραφεί ο Πολάνσκι την Αμερική για πρώτη φορά, γυρίζει ένα από τα καλύτερα ψυχολογικά θρίλερ της ιστορίας του κινηματογράφου, με θέμα των εωσφόρο. Μία Φάροου και Τζων Κασσαβέτης υποδύονται το νεαρό, ερωτευμένο ζευγάρι που αγκαλιάζεται από τους “ζεστούς” γείτονες του νέου τους σπιτιού. Ώσπου καταλαβαίνουν που το πάνε…
Chinatown (1974)
Είναι η δεύτερη φορά. Πλέον, είναι η Αμερική εκείνη που αποστρέφεται τον Πολάνσκι, παρόλο που αναβίωσε ένα ξεχασμένο στο παρελθόν κινηματογραφικό είδος: το νέο-νουάρ όπως ονομάστηκε, πήρε σάρκα κι οστά χάρη στις περιπέτειες του ντετέκτιβ Τζακ Νίκολσον στο ηλιόλουστο Λος Άντζελες, όπου ερευνά ένα μεγάλο σκάνδαλο, μια δολοφονία που η άκρη της βρίσκεται στο σύστημα ύδρευσης της πόλης. Μόνο και μόνο για τις σκηνές με τον Τζων Χιούστον αποζημιώνεσαι.
Φιλμογραφία
- 2011 – Carnage
- 2010 – The Ghost Writer (Αόρατος Συγγραφέας)
- 2005 – Oliver Twist (Όλιβερ Τουίστ)
- 2002 – The Pianist (Ο Πιανίστας)
- 1999 – The Ninth Gate (Η Ένατη Πύλη)
- 1994 – Death and the Maiden (Ο Θάνατος και η Κόρη)
- 1992 – Bitter Moon (Τα Μαύρα Φεγγάρια του Έρωτα)
- 1988 – Frantic (Φράντικ)
- 1986 – Pirates (Οι Πειρατές)
- 1979 – Tess (Τες, Γλυκιά μου Ξαδέλφη)
- 1976 – Le locataire (Ο Ένοικος)
- 1974 – Chinatown (Τσάιναταουν)
- 1972 – Che? (Τι;)
- 1971 – The Tragedy of Macbeth (Μάκβεθ)
- 1968 – Rosemary’s Baby (Το Μωρό της Ρόζμαρι)
- 1967 – Dance of the Vampires (Ο Χορός των Βρικολάκων)
- 1966 – Cul-de-sac (Νύχτα Δολοφόνων)
- 1965 – Repulsion (Αποστροφή)
- 1962 – Knife in the Water (Μαχαίρι στο Νερό)
