Η ταινία Solaris του Αντρέι Ταρκόφσκι είναι ίσως ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει η Ρωσία στην έβδομη τέχνη μεταπολεμικά, και αυτό σίγουρα δεν τιμά καθόλου τη συγκεκριμένη χώρα με τους άπειρους διανοούμενους που διαθέτει, οι οποίοι δεν κατάφεραν να διακριθούν στα κινηματογραφικά δρώμενα, πλην ελαχίστων περιπτώσεων, όπως ο Ταρκόφσκι.
Το Solaris είναι γυρισμένο το 1972, και το στοιχείο που την καθιστά αντικειμενικά ξεχωριστή -πέρα από την ιδιαίτερη κινηματογραφική ματιά του Ταρκόφσκι- είναι το αμφίσημο του νέου τόπου. Τα όρια μεταξύ της ουτοπίας και της δυστοπίας καταλήγουν στο τέλος της ταινίας δυσδιάκριτα.
Βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Στάνισλαβ Λεμ, στην ταινία παρουσιάζονται τα μέλη μιας διαστημικής αποστολής που παρακολουθούν τον εξω-ηλιακό πλανήτη “Solaris” από ένα διαστημικό σταθμό. O “Solaris” είναι ένας πλανήτης που αποτελείται μόνο από νερό, ένας απέραντος ωκεανός που διαθέτει νοημοσύνη -όπως καταλήγουν οι επιστήμονες. Το ενδιαφέρον είναι πως το επιστημονικό συμπέρασμα έρχεται μετά από την παρατήρηση των ίδιων των μελών της ομάδας. Ο “Solaris” φαίνεται πως γνωρίζει σκέψεις, όνειρα, παρελθόν και ό,τι απασχολεί το υποσυνείδητο του καθενός. Πέρα από αυτήν τη γνώση, διαθέτει την δύναμη της δημιουργίας πραγμάτων και έμβιων όντων μες στον σταθμό. Όταν στο διαστημικό σταθμό φτάνει ο ψυχολόγος Κρις Κέλβιν, πρωταγωνιστής της ταινίας, με αποστολή το κλείσιμό του, βλέπει πως η κατάσταση έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο.
Η ομάδα έχει αποδεκατιστεί, καθώς λίγοι άντεξαν την δύναμη του “Solaris” και οι εναπομείναντες δύο κοσμοναύτες προσπαθούν μέσα σ’ ένα παραλήρημα να κρατηθούν στην ζωή. Μόλις λίγες ώρες στον διαστημικό σταθμό αρκούν για τον Κρις ώστε να αρχίσει και αυτός να έχει παραισθήσεις. Βέβαια, δεν πρόκειται για παραισθήσεις. Ο ίδιος, νιώθοντας ενοχές για την αυτοκτονία της αρραβωνιαστικιάς του, Χάρυ, αρχίζει να την βλέπει μες στο σταθμό. Ο Solaris έχει δημιουργήσει ένα νέο ον, που είναι ακριβώς όμοιο με την Χάρυ, με την διαφορά πως δεν έχει παρελθούσα ζωή και δεν μπορεί να πεθάνει.
Στην ταινία έχουμε σαφείς διατυπώσεις αυτών των ερωτημάτων. Χαρακτηριστική η αποστροφή ενός από τους εναπομείναντες όταν λέει πως έχει βαρεθεί να τους βλέπει να ανασταίνονται. Την αποστροφή του την διατυπώνει μετά από μια ανάσταση της Χάρυ. Ο κοσμοναύτης δεν μπορεί να αποδεχτεί το αέναο της ζωής σ’ ένα πλάσμα που φαινομενικά είναι άνθρωπος. Ή μεγαλειώδης η κατάληξη του Κρις όταν μονολογεί πως τι άλλο θα μπορούσε να είναι ο άνθρωπος πέρα από αφορμή για την αγάπη. Η αγάπη για τον άνθρωπο είναι το καθοριστικό στοιχείο για τον χαρακτηρισμό του “Solaris” ως ουτοπία. Η ουτοπία που θα κερδίσει τελικά τον Κρις.
Αν και ο Ταρκόφσκι ποτέ δεν αποδέχτηκε το χαρακτηρισμό της κινηματογραφικής του γραφής ως ποιητικής, δεν χωρά αμφιβολία πως μόνο η διαύγεια κάποιων στίχων μπορεί να ταιριάξει στα πλάνα του. Γιος του ποιητή Αρσένι Ταρκόφσκι και της ηθοποιού Μαρία Βισνιάκοβα, φαίνεται πως η σκηνοθετική του άποψη είναι ένα συνταίριασμα των δυο μορφών τέχνης. Στο “Solaris”, από τα πλάνα στην λίμνη στην αρχή της ταινίας βλέπουμε την ποιητική διάθεση.
Τα μακρινά πλάνα που προκαλούν δέος και η επιμονή στην καταγραφή των ανθρωπίνων μορφών δίνουν κάτι το πρωτόγνωρα συγκινητικό καθόλη την διάρκεια της ταινίας. Θέλοντας να κάνουμε ένα παραλληλισμό σε άλλο χρόνο και ρυθμό, η ταινία μπορεί να αναγνωστεί στο ποίημα του Ντύλαν Τόμας “Κι ο θάνατος δεν θα έχει πια εξουσία”. Κοινό θέμα, η ουτοπία που καταλύει τα δεσμά του θανάτου, η απάντηση στο ύστατο ερώτημα.
Δείτε παρακάτω το τρέιλερ της ταινίας Solaris:
: Ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι. Eίναι ίσως ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει η Ρωσία στην έβδομη τέχνη μεταπολεμικά, και αυτό σίγουρα){kind=link}