Επιστήμη είναι το σύνολο ομοειδών γνώσεων που συνδέονται οργανικά και συντάσσονται με σκοπό να εξηγηθούν τα φαινόμενα στη φύση και την κοινωνία, όπως π.χ. η αριθμητική, η οποία ασχολείται κατά τρόπο συστηματικό με τις ιδιότητες των αριθμών και τις πράξεις τους, η ορυκτολογία, η οποία περιλαμβάνει τη συστηματική ενότητα όλων των γνώσεων που αναφέρονται στα ορυκτά κ.λ.π.
Διαίρεση
Οι επιστήμες διαιρούνται σε τρεις μεγάλες τάξεις:
- Τις μαθηματικές (αριθμητική, γεωμετρία, άλγεβρα κ.λ.π.)
- τις φυσικές, που πραγματεύονται τα φαινόμενα της οργανικής και της ανόργανης φυσικής ζωής (φυσική, χημεία, φυσιολογία, ηλεκτρολογία, πυρηνική φυσική) και τις φυσικές περιγραφικές (ζωολογία, ορυκτολογία, βοτανική, γεωγραφία, κοσμογραφία)
- Τις ηθικές ή πνευματικές, των οποίων υποκείμενο έρευνας είναι ο άνθρωπος και τα γεγονότα της ανθρώπινης συμβίωσης (ιστορία, φιλολογία, οικονομία, πολιτική, ηθική, κοινωνιολογία κ.λ.π.).
Συνηθισμένη επίσης είναι η ταξινόμηση των επιστημών σε:
- Θετικές επιστήμες είναι εκείνες που ασχολούνται περισσότερο με την πράξη και λιγότερο με τη θεωρία. Αυτές είναι τα μαθηματικά, τα φυσικά, η ιατρική, η υγιεινή, η βοτανική, η γεωπονική, η αγροτική οικονομία, η μηχανική, η ηλεκτρολογία, η ορυκτολογία και κάθε άλλη επιστήμη που στηρίζεται πάνω σε αυτές.
- Θεωρητικές επιστήμες είναι εκείνες που αναφέρονται στη θεωρία και γενικά συστηματοποιούν τις γνώσεις που αναφέρονται στον άνθρωπο και τα ανθρώπινα συμβάντα. Αυτές είναι η ιστορία, η φιλολογία, η ηθική, η αισθητική, η νομική, η κοινωνιολογία, η πολιτική οικονομία κ.λ.π. Από αυτές πάλι ορισμένες, όπως η ιατρική, η υγιεινή, η γεωργία κ.λ.π. ονομάζονται εφαρμοσμένες, γιατί εφαρμόζουν στον πρακτικό βίο τα πορίσματα γενικά των επιστημών.
Μέθοδοι
Η επιστήμη στην έρευνα της χρησιμοποιεί ορισμένες μεθόδους. Αυτές είναι: η παρατήρηση, το πείραμα, η συλλογή του υλικού, η σύγκριση και η σύνθεση.
Ο Σκοπός της επιστήμης είναι:
- Να ικανοποιήσει την έμφυτη ροπή του ανθρώπου για την εύρεση της αλήθειας και τη γνώση του κόσμου.
- Να προαγάγει τη ζωή του ανθρώπου υλικά με την εφαρμογή των πορισμάτων αυτής στην πρακτική ζωή (απαλλαγή του ανθρώπου από τις φοβερές ασθένειες, παράταση της ζωής, αύξηση ανέσεων κ.λ.π.), και πνευματικά και ηθικά με την όσο το δυνατό μεγαλύτερη ανάπτυξη του πνευματικού και ηθικού βίου του ανθρώπου.
Μεγάλη επίσης είναι η επίδραση της επιστήμης και στα άλλα στοιχεία του πολιτισμού, της θρησκείας, του δικαίου, της τέχνης, της τεχνικής, της οικονομίας κ.λ.π. Οι φυσικές επιστήμες αποκρυπτογραφούν τα μυστικά της φύσης και μεταβάλλουν συνεχώς την πρακτική ζωή του ανθρώπου, ενώ οι πνευματικές εξευγενίζουν τα ήθη και ανυψώνουν την κοινωνία σε ανώτερα ιδανικά.
Ιστορία της Επιστήμης
Οι αρχαίοι Αθηναίοι έθεσαν τις βάσεις της επιστήμης σε όλους τους τομείς. Δεν υπάρχει επιστήμη της οποίας οι βάσεις και οι αρχές να μην καθορίστηκαν από αυτούς. Στα μαθηματικά όλοι οι σημερινοί όροι είναι ελληνικοί. Τα συγγράμματα του Ευκλείδη, του Αρχιμήδη, του Απολλώνιου, του Πτολεμαίου κ.ά. αποτελούν πρότυπα. Ο Θαλής ο Μιλήσιος (624-546) έχει αναγνωριστεί ως θεμελιωτής της γεωμετρίας. Άλλοι σπουδαίοι μαθηματικοί ήταν οι Πυθαγόρειοι, ο Θεόδωρος ο Κυρηναίος, ο Αναξαγόρας, ο Ιππίας ο σοφιστής, ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης κ.ά.
Τη βάση για τη σπουδή των αστρονομικών φαινομένων έθεσαν ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης, ο Ηράκλειτος, ο Αρίσταρχος ο Σάμιος κ.ά. Οι αστερισμοί ακόμα και σήμερα φέρουν ελληνικά ονόματα, όπως Μεγάλη και Μικρή Άρκτος, Πήγασος, Κένταυρος, Ανδρομέδα κ.λ.π.
Οι φυσικοί Θαλής, Ηράκλειτος κ.ά. γνώρισαν τις ιδιότητες του ήλεκτρου. Οι ατομικοί φιλόσοφοι Λεύκιππος και ο μαθητής του Δημόκριτος πρώτοι ασχολήθηκαν με την ατομική φυσική, ο Αριστοτέλης και ο Θεόφραστος με τη φυτολογία, τη βοτανική και τη ζωολογία. Οι βάσεις της ιατρικής οφείλονται στον Ιπποκράτη τον Κώο, στην ανάπτυξή της όμως συνέβαλαν και οι Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Θεόφραστος.
Αλλά και στις θεωρητικές επιστήμες υπήρξαν πρωτοπόροι οι Έλληνες. Στην ποίηση ο Όμηρος, ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Αριστοφάνης κ.ά., στην ιστορία ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφώντας, στη φιλοσοφία ο Αναξαγόρας, οι πυθαγόρειοι, ο Δημόκριτος, Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης κ.ά.
Σημαντική υπήρξε επίσης η συμβολή των Αράβων στην επιστήμη κατά το 12ο και 13ο αι. Από τους νεότερους Ευρωπαίους ο Άγγλος φιλόσοφος Ρογήρος Βάκωνας (12ος αι.) θεωρείται ο θεμελιωτής του επιστημονικού πειράματος. Έκτοτε η ανάπτυξη των επιστημών ήταν αλματώδης, ιδίως των θετικών, που στην εποχή μας έφτασαν στην αποκορύφωσή τους.
