Σε αυτό το άρθρο θα εξηγήσουμε όλες τις πληροφορίες που αφορούν την καρδιά. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν. Η καρδιά είναι ένα μυώδες κοίλο όργανο που πρακτικά είναι το κέντρο του κυκλοφοριακού συστήματος του ανθρώπου (όπως και σχεδόν όλων των ζώων). Βρίσκεται μέσα στο θώρακα, στον πρόσθιο μεσοπνευμόνιο χώρο, πίσω από το στέρνο και τους πλευρικούς χόνδρους.
Τα 2/3 της καρδιάς βρίσκονται αριστερά και το 1/3 δεξιά από την επιμήκη γραμμή του στέρνου. Το σχήμα της καρδιάς μοιάζει με τρίπλευρη πυραμίδα, στην οποία, εκτός από τις επιφάνειες, διακρίνουμε τη βάση, που στρέφεται προς τα πάνω δεξιά και πίσω, και την κορυφή, που φέρεται προς τα αριστερά, μπροστά και κάτω. Το βάρος της καρδιάς στους ενήλικους άνδρες είναι 280 – 350 γραμ. και στις γυναίκες περίπου 240 – 280 γραμ.
Το μήκος της είναι περίπου 12 – 15 εκατοστά ενώ το πλάτος της είναι 10 – 14 εκατοστά. Εσωτερικά η καρδιά διαιρείται με διαφράγματα σε τέσσερις μικρότερες κοιλότητες, από τις οποίες οι δύο καταλαμβάνουν το μέρος της βάσης της καρδιάς και ονομάζονται κόλποι. Οι δύο άλλες κοιλότητες, που βρίσκονται προς την κορυφή της καρδιάς, ονομάζονται κοιλίες. Οι κόλποι της καρδιάς (δεξιός και αριστερός) χωρίζονται μεταξύ τους με το μεσοκόλπιο διάφραγμα.
Οι κοιλίες (δεξιά και αριστερή) χωρίζονται μεταξύ τους με το μεσοκοιλιακό διάφραγμα. Φυσιολογικά στο υγιές άτομο, ούτε οι κόλποι ούτε οι κοιλίες συγκοινωνούν μεταξύ τους, κάθε κόλπος όμως συγκοινωνεί με τη σύστοιχη κοιλία με το κολποκοιλιακό στόμιο, το οποίο αποφράσσεται από βαλβίδα.
Στο δεξιό κόλπο εκβάλλουν οι κοίλες φλέβες άνω και κάτω, με τις οποίες το αίμα επανέρχεται από τη μεγάλη κυκλοφορία στην κ. Στον αριστερό κόλπο εκβάλλουν οι πνευμονικές φλέβες, με τις οποίες το οξυγονωμένο αίμα μεταφέρεται από τους πνεύμονες στην κ. Από τη δεξιά κοιλία αναχωρεί η πνευμονική αρτηρία, η οποία φέρει το αίμα για καθάρισμα στους πνεύμονες. Από την αριστερή κοιλία αρχίζει η αορτή, με την οποία το αίμα μεταφέρεται στα διάφορα όργανα και στους ιστούς. Το στόμιο της πνευμονικής αρτηρίας και της αορτής αποφράσσονται κατά τη λειτουργία της καρδιάς από τις μηνοειδείς βαλβίδες.
Στο κολποκοιλιακό στόμιο του αριστερού κόλπου και της αριστερής κοιλίας υπάρχει μία βαλβίδα που αποτελείται από δύο γλωχίνες ινώδους ιστού, η μιτροειδής ή διχλώχινη βαλβίδα. Στο δεξιό κολποκοιλιακό στόμιο υπάρχει μία βαλβίδα από τρία πέταλα ή γλωχίνες και για αυτό λέγεται τριγλώχινη.
Κατασκευή της καρδιάς
Το τοίχωμα της καρδιάς αποτελείται κυρίως από μυϊκό χιτώνα, που ονομάζεται μυοκάρδιο. Εσωτερικά αυτού βρίσκεται το ενδοκάρδιο, ενώ εξωτερικά το περικάρδιο και επικάρδιο.
Το μυοκάρδιο αποτελεί το λεγόμενο καρδιακό μυ και είναι ο ισχυρότερος και παχύτερος χιτώνας της καρδιάς. Αποτελείται από γραμμωτές μυϊκές ίνες. Το πάχος του μυοκαρδίου εξαρτάται από το μυϊκό έργο, το οποίο εκτελεί κάθε μέρος της καρδιάς. Έτσι το μυοκάρδιο των κόλπων είναι πολύ λεπτότερο από το μυοκάρδιο των κοιλιών, ενώ το μυοκάρδιο της αριστερής κοιλίας είναι κατά πολύ παχύτερο του μυοκάρδιου της δεξιάς, διότι η αριστερή κοιλία έχει να εξουδετερώσει μεγαλύτερες αντιστάσεις, όταν στέλνει το αίμα στη μεγάλη κυκλοφορία
Το ενδοκάρδιο είναι λεπτός υμένας, ο οποίος καλύπτει το εσωτερικό των κοιλοτήτων της καρδιάς.
Το περικάρδιο είναι λεπτός και διαφανής υμένας, που περιβάλλει εξωτερικά το μυοκάρδιο.
Το επικάρδιο περιβάλλει εξωτερικά την καρδιά και την αρχή των μεγάλων αγγείων. Είναι λεπτός και διαφανής ορογόνος υμένας. Αγγεία και νεύρα της καρδιάς.
Η αιμάτωση της καρδιάς γίνεται με τη δεξιά και αριστερή στεφανιαία αρτηρία. Οι αρτηρίες αυτές αρχίζουν από την αρχή της ανιούσας αορτής και χορηγούν κλάδους κολπικούς και κοιλιακούς, οι οποίοι διαιρούμενοι συνέχεια σε μικρότερους, αναλύονται τελικά σε πλούσιο δίκτυο τριχοειδών. Οι φλέβες της καρδιάς μαζεύουν το αίμα από τα τριχοειδή και σχηματίζουν τρία μεγάλα φλεβικά στελέχη (τη μείζονα, την ελάσσονα και τη μέση φλέβα), τα οποία εκβάλλουν με το στεφανιαίο κόλπο στο δεξιό κόλπο.
Τα νεύρα της καρδιάς προέρχονται από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και από το πνευμονογαστρικό νεύρο. Τα νεύρα του συμπαθητικού συστήματος δρουν διεγερτικά και επιταχυντικά στην κ., ενώ το πνευμονογαστρικό δρα επιβραδυντικά και ανασταλτικά. Με την αλληλοεπίδραση αυτή πετυχαίνεται ισορροπία, έτσι ώστε η καρδιά να λειτουργεί κανονικά.
Οι παλμοί της καρδιάς είναι δύο: η συστολή και η διαστολή · εναλλάσσονται κανονικά και σε τακτικά χρονικά διαστήματα. Μία πλήρης φάση (συστολή και διαστολή) επαναλαμβάνεται με κανονικό ρυθμό και συχνότητα 60 – 70 φορές στο λεπτό στον ενήλικο.
Οι φάσεις αυτές ρυθμίζονται από ειδικά κέντρα που βρίσκονται μέσα στην καρδιά και είναι τα εξής:
- Το πρωτεύον κέντρο ή φλεβόκομβος των Κέιθ και Φλακ.
- Δευτερεύον κέντρο ή κολποκοιλιακός κόμβος των Άσκοφ και Ταβάρα.
- Κολποκοιλιακό δεμάτιο του Χις.
Λειτουργία της καρδιάς
Η καρδιακή λειτουργία γίνεται σε δύο φάσεις, τη συστολική και τη διαστολική.
- Στη συστολική φάση προκαλείται σύγκλιση των κολποκοιλιακών βαλβίδων και σύσπαση των κοιλιών της καρδιάς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη διάνοιξη των βαλβίδων της αορτής και της πνευμονικής αρτηρίας και την εξώθηση του αίματος που υπήρχε στις κοιλίες προς τα αγγεία αυτά. Ταυτόχρονα σχεδόν ανοίγουν οι βαλβίδες της άνω και κάτω κοίλης φλέβας, καθώς και των πνευμονικών φλεβών και το αίμα που έρχεται από την περιφέρεια και τους πνεύμονες μπαίνει στους κόλπους της καρδιάς.
- Κατά τη διαστολική φάση κλείνουν οι βαλβίδες της αορτής και της πνευμονικής αρτηρίας, ενώ ταυτόχρονα ανοίγουν οι κολποκοιλιακές βαλβίδες. Κλείνουν επίσης οι βαλβίδες των κοίλων φλεβών και των πνευμονικών φλεβών. Έτσι οι κόλποι, καθώς συστέλλονται, στέλνουν το αίμα στις κοιλίες.
Η διάρκεια της συστολής είναι περίπου τα 2/3 της διάρκειας της διαστολής. Κατά τη συστολή και διαστολή παράγονται ορισμένοι ήχοι, οι οποίοι ονομάζονται καρδιακοί τόνοι.
Αυτοί είναι:
- Ο πρώτος τόνος. Παράγεται στην αρχή της συστολικής φάσης από το κλείσιμο των κολποκοιλιακών βαλβίδων.
- Ο δεύτερος τόνος. Παράγεται στην αρχή της διαστολικής φάσης από τη σύγκλιση των βαλβίδων της αορτής και της πνευμονικής αρτηρίας.
- Ο τρίτος τόνος. Ακούγεται στην αρχή της διαστολικής φάσης και αμέσως μετά το δεύτερο τόνο. Συνήθως υπάρχει στη νηπιακή και παιδική ηλικία, ενώ είναι σπάνιος στους ενήλικές.
Οι παθήσεις της καρδιάς. Διακρίνονται σε συγγενείς καρδιοπάθειες και σε επίκτητες.
Οι συγγενείς καρδιοπάθειες οφείλονται σε αλλοιώσεις του σχηματισμού της καρδιάς κατά τη διάρκεια της κύησης και των οποίων η αιτία δεν είναι ακόμα γνωστή. Από παθολογική άποψη διακρίνονται σε καρδιοπάθειες χωρίς διαρροή αίματος από τις δεξιές κοιλότητες προς τις αριστερές και σε καρδιοπάθειες με φλεβο – αρτηριακή διαρροή.
Επίκτητες καρδιοπάθειες. Η καρδιά, όπως οποιοδήποτε όργανο, προσβάλλεται και αυτή από μικρόβια, ιούς ή άλλους παθογόνους παράγοντες. Έτσι, αν προσβληθεί το περικάρδιο, μιλούμε για περικαρδίτιδα, εάν προσβληθεί το μυοκάρδιο, έχουμε τη μυοκαρδίτιδα και στο ενδοκάρδιο την ενδοκαρδίτιδα.
Η αρρώστια που προσβάλλει συχνότερα την καρδιά είναι ο ρευματοειδής πυρετός, ο οποίος προσβάλλει κυρίως τις βαλβίδες και προκαλεί τις επίκτητες βαλβιδοπάθειες. Άλλες επίκτητες παθήσεις της καρδιάς είναι: η στένωση της μιτροειδούς, η ανεπάρκεια της μιτροειδούς, η στένωση της αορτής, η ανεπάρκεια της αορτής, η στηθάγχη και το έμφραγμα του μυοκαρδίου.
