Τι είναι ο ιστός ως όρος της ιατρικής. Πληροφορίες

Ο ιστός είναι το σύνολο, δηλαδή μια ομάδα κυττάρων που έχουν την ίδια κατασκευή και εκτελούν την ίδια λειτουργία. Η σύνδεση των διάφορων κυττάρων γίνεται με μία ουσία που υπάρχει μεταξύ τους και ονομάζεται μεσοκυττάρια ουσία. Η σύσταση και η ποσότητα της ουσίας αυτής είναι διάφορη, ανάλογα με τη λειτουργική αποστολή του. Αξίζει να σημειωθεί πως ο τομέας της επιστήμης που ασχολείται με τους ιστούς ονομάζεται Ιστολόγια.

Γενικές πληροφορίες για τους ιστούς

Όλοι οι ιστοί του ανθρώπου προέρχονται από τα τρία βλαστικά δέρματα, δηλ. το εξώδερμα, το μεσόδερμα και το ενδόδερμα. Καθώς διαπλέκονται μεταξύ τους, σχηματίζουν τα διάφορα όργανα του σώματος. Από τους ι. που διαπλέκονται, ο ένας είναι ο επικρατέστερος, γιατί έχει άμεση σχέση με τη λειτουργική αποστολή του οργάνου και ονομάζεται κύριος, ενώ οι υπόλοιποι, που συμμετέχουν στο όργανο, συμβάλλουν στη συμπλήρωση της λειτουργικής αποστολής και ονομάζονται δευτερεύοντες.

Διαφέρουν μεταξύ τους, εκτός από την κατασκευή και τη λειτουργία, στην εξέλιξη, στην ανάπτυξη και στο γήρας. Έτσι υπάρχουν ιστοί στους οποίους ο αριθμός των κυττάρων, σε φυσιολογικές συνθήκες, μένει σταθερός σ` όλη τη ζωή και η αύξηση και η εξέλιξη γίνονται με μεταβολή του όγκου των κυττάρων, και όταν καταστραφούν, δεν είναι δυνατή η αναπαραγωγή τους, ενώ σε άλλους ι. τα συστατικά τους καταστρέφονται και αντικαθίστανται συνέχεια, π.χ. το αίμα, η επιδερμίδα κλπ. Στους ιστούς που δεν έχουν την ικανότητα της αναπαραγωγής, όταν καταστραφεί ένα μέρος τους, συμπληρώνονται από άλλους, οι οποίοι διαφέρουν ιστολογικά και λειτουργικά.

Είδη ιστών

Ανάλογα με τη μορφολογία των κυττάρων τους και τη λειτουργική αποστολή τους, διακρίνονται στα εξής είδη: τον επιθηλιακό, τον ερειστικό, το μυϊκό και το νευρικό.

Επιθηλιακός ιστός

Ονομάζεται και επιθήλιο και χαρακτηρίζεται από το ότι περιέχει άφθονα κύτταρα και ελάχιστη μεσοκυττάρια ουσία. Εκτός από λίγες περιπτώσεις, δεν έχει συνήθως αιμοφόρα αγγεία, ενώ έχει νευρικές ίνες.

Διακρίνεται σε:

• καλυπτήριο
• αδενικό

Καλυπτήριος επιθηλιακός

Καλύπτει την εξωτερική επιφάνεια του σώματος και τις κοιλότητές του, οι οποίες επικοινωνούν με τον εξωτερικό κόσμο. Ο καλυπτήριος επιθηλιακός ι. διακρίνεται σε:

1. Πλακώδες επιθήλιο, τα κύτταρα του οποίου είναι αποπεπλατυσμένα και διαταγμένα, όπως οι πλάκες του πεζοδρομίου. Αυτό διακρίνεται σε μονόστιβο, όταν αποτελείται από μία στιβάδα κυττάρων, και σε πολύστιβο, όταν αποτελείται από περισσότερες στιβάδες.
2. Κυλινδρικό επιθήλιο, τα κύτταρα του οποίου έχουν σχήμα κυλινδρικό. Διακρίνεται σε μονόστιβο και πολύστιβο.
3. Κροσσωτό επιθήλιο. Αυτό αποτελείται από κύτταρα, τα οποία φέρουν στην ελεύθερη επιφάνειά τους τους κροσσούς ή βλεφαρίδες. Διακρίνεται σε μονόστιχο, όταν αποτελείται από ένα στίχο κυττάρων, και σε πολύστιχο, όταν αποτελείται από περισσότερους στίχους κυττάρων.
4. Μεταβατικό επιθήλιο. Μοιάζει πολύ με πολύστιβο πλακώδες, που δεν έχει κερατινοποιηθεί. Η στιβάδα του μεταβατικού επιθηλίου έχει διάφορη εμφάνιση, που εξαρτάται από τη λειτουργική κατάσταση του οργάνου στο οποίο βρίσκεται. Έτσι το μεταβατικό επιθήλιο βρίσκεται σε κοίλα όργανα, που παρουσιάζουν αυξομειώσεις του όγκου τους, ανάλογα με την ποσότητα του περιεχομένου τους, όπως η ουροδόχος κύστη, ο ουρητήρας, η νεφρική πύελος και η προστατική μοίρα της ουρήθρας.

Αδενικό επιθήλιο

Βρίσκεται είτε με μορφή μεμονωμένων κυττάρων, που έχουν εκκριτική ικανότητα, είτε με μορφή πολυκυττάρων και με μεγάλη εξειδίκευση σχηματισμών, που έχουν επίσης εκκριτική ικανότητα και ονομάζονται αδένες. Και στις δύο περιπτώσεις τα αδενικά κύτταρα παράγουν και ελευθερώνουν ουσίες, οι οποίες, αν είναι χρήσιμες στον οργανισμό, ονομάζονται εκκρίματα, ενώ αν είναι άχρηστες, ονομάζονται απεκκρίματα.

Ερειστικός ιστός

Αντίθετα μετον επιθηλιακό ιστό, ο ερειστικός χαρακτηρίζεται από άφθονη μεσοκυττάρια ουσία. Κατάγεται από το μεσέγχυμα και βρίσκεται σόλο το σώμα· διακρίνεται σε συνδετικό, χονδρικό, οστίτη ι. και στο αίμα. Η διαφορά μεταξύ των διάφορων αυτών μορφών του ερειστικού ι. βρίσκεται στη διαφορετική σύσταση της μεσοκυττάριας ουσίας, η οποία παρεμβάλλεται μεταξύ των κυττάρων του. Από λειτουργική άποψη, ο ερειστικός ιστός με τη μορφή του συνδετικού ιστού βρίσκεται σ όλο το σώμα και συμβάλλει πάρα πολύ στο σχηματισμό των διάφορων οργάνων, καθώς και στη διατήρηση της μορφολογίας τους.

Με τη μορφή του χονδρικού και οστίτη ι., λόγω της χαρακτηριστικής κατασκευής της μεσοκυττάριας ουσίας αυτών, παρέχουν τη στερεότητα που χρειάζεται και τη διατήρηση της εξωτερικής μορφής του σώματος. Μπορεί μάλιστα να ειπωθεί ότι, αν έλειπε ο χονδρικός και κυρίως ο οστίτης ι., όλο το σώμα θα αποτελούσε μία άμορφη και μαλακή μάζα.

Τέλος με τη μορφή του αίματος χρησιμεύει για τη μεταφορά του οξυγόνου και των θρεπτικών ουσιών στους ι. και την παραλαβή απ` αυτούς των προϊόντων της ανταλλαγής της ύλης.

Μυϊκός ιστός

Χαρακτηριστικό των κυττάρων του είναι η συσταλτικότητα. Βασική διαφορά από τους άλλους ι. είναι ότι τα κύτταρά του έχουν επιμηκυνθεί και αποτελούν τις ονομαζόμενες μυϊκές ίνες, επίσης ένα μέρος του πρωτοπλάσματος έχει διαφοροποιηθεί στα συσταλτά ινίδια, στην ικανότητα συστολής των οποίων οφείλεται και η εκτέλεση της λειτουργίας των οργάνων που σχηματίζουν τα μυϊκά κύτταρα, δηλαδή τους μυς. Το υπόλοιπο μέρος του πρωτοπλάσματος που δεν έχει διαφοροποιηθεί αποτελεί το σαρκόπλασμα, το οποίο βρίσκεται περισσότερο στην περιφέρεια του κυττάρου και λιγότερο μεταξύ των μυϊκών ινιδίων.

Ανάλογα με τις μορφολογικές και λειτουργικές διαφορές ο μυϊκός ι. διακρίνεται στο: α) λείο, ο οποίος κινείται χωρίς τη θέληση του οργανισμού, β) τον εγκάρσια γραμμωτό, ο οποίος κινείται με τη θέληση του οργανισμού, και γ) τον καρδιακό, ο οποίος μοιάζει με το λείο, γιατί κινείται χωρίς τη θέλησή μας, ενώ ως προς την κατασκευή μοιάζει με το γραμμωτό μυϊκό ιστό

Νευρικός ιστός

Αποτελεί το κύριο συστατικό των οργάνων του νευρικού συστήματος και αποτελείται από κύτταρα με μεγάλη διαφοροποίηση, τα νευρικά κύτταρα, και από χαρακτηριστικής σύστασης και λειτουργικής αποστολής μεσοκυττάρια ουσία, που ονομάζεται νευρογλοία.

Νευρικά κύτταρα ή νευρώνες

Καθένα αποτελείται από το κυτταρικό σώμα, το οποίο συνήθως έχει σχήμα πολυγωνικό και φέρει πυρήνα στο κέντρο του. Από το κυτταρικό σώμα εκφύονται μικρές αποφυάδες, που ονομάζονται δενδρίτες, και μία αποφυάδα, που συνήθως είναι μακριά και ονομάζεται νευρίτης ή νευρική ίνα, και η οποία αποσχίζεται τελικά σε μικρούς κλάδους, που ονομάζονται τελικά δενδρύλλια. Οι νευρίτες περιβάλλονται από δύο έλυτρα, από τα οποία το εσωτερικό ονομάζεται μυελώδες έλυτρο, γιατί αποτελείται από μυελίνη ουσία και το εξωτερικό, που περιβάλλει το μυελώδες έλυτρο, ονομάζεται νευρείλημα ή έλυτρο του Σβαν. Πολλές νευρικές ίνες μαζί σχηματίζουν τα νεύρα.

Η λειτουργική αποστολή των νευρικών κυττάρων είναι διπλή. Πρώτο έχουν την ικανότητα να αντιδρούν στα ερεθίσματα, τα οποία επιδρούν πάνω τους, και αυτό ονομάζεται διεγερσιμότητα ή ερεθιστότητα, και δεύτερο, το πρωτόπλασμά τους έχει την ικανότητα να μεταβιβάζει τη διέγερση σ` άλλη θέση που βρίσκεται σε επαφή μαζί τους. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται αγωγιμότητα.

Νευρογλοία

Αυτή καταλαμβάνει τα διάκενα μεταξύ των νευρικών κυττάρων και χρησιμεύει για τη στήριξη αυτών, επίσης και τη θρέψη τους, καθώς και για την απομόνωση των νευρικών ινών, πράγμα σπουδαίο για την εκτέλεση της αγωγής των νευρικών ερεθισμάτων. Η νευρογλοία, ανάλογα με τη θέση που βρίσκεται, διακρίνεται σε κεντρική (νευρογλοία του κεντρικού νευρικού συστήματος). Αποτελείται από νευρικά κύτταρα, που ονομάζονται νευρογλοιακά, και από τις νευρογλοιακές ίνες.

Τα νευρικά κύτταρα και η νευρογλοία κατάγονται από το έξω βλαστικό δέρμα, και τα όργανα που σχηματίζονται απ` αυτά είναι ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός, τα γάγγλια και τα νεύρα, τόσο του εγκεφαλονωτιαίου, όσο και του αυτόνομου νευρικού συστήματος.