Η Βαλκανική Χερσόνησος είναι περιοχή της Νότιας Ευρώπης, επίσης φέρει και άλλες ονομασίες, όπως Βαλκάνια ή Χερσόνησος του Αίμου και είναι το νοτιοανατολικό άκρο της ευρωπαϊκής ηπείρου που περιλαμβάνει τα κράτη Ελλάδα, Αλβανία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, το ευρωπαϊκό τμήμα της Τουρκίας, την κεντρική και νότια Γιουγκοσλαβία και το νότιο τμήμα της Ρουμανίας. Το σχήμα της μοιάζει με τρίγωνο που έχει τη βάση του στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Τα βόρεια σύνορα της Βαλκανικής χερσονήσου, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, καθορίζονται από τους ποταμούς Δούναβη και Δράβο. Συγκεκριμένα αρχίζουν από τον Εύξεινο πόντο και τελειώνουν στην Αδριατική θάλασσα κοντά στη Τεργέστη. Προς τα ανατολικά βρέχεται από τον Εύξεινο πόντο, το Βόσπορο, τον Ελλήσποντο και το Αιγαίο Πέλαγος.
Στα νότια βρέχεται από τη Μεσόγειο θάλασσα (Κρητικό πέλαγος). Προς τα δυτικά βρέχεται από το Ιόνιο πέλαγος και την Αδριατική.
Το έδαφος των Βαλκανίων είναι γενικά ορεινό και τα βουνά δεν αφήνουν περιθώρια παρά μόνο, για να σχηματιστούν μικρά βαθύπεδα, κοιλάδες και πεδιάδες ή για μικρές παράκτιες πεδιάδες που βρίσκονται στο βάθος κόλπων. Μεγάλες πεδιάδες είναι η πεδιάδα του Δούναβη, του Σαύου, του Έβρου (πεδιάδα της Θράκης).
Το μεγαλύτερο μέρος της πεδιάδας του Δούναβη έξω από τα φυσικά σύνορα των Βαλκανίων περικλείεται προς τα βόρεια από τις Τρανσυλβανικές Άλπεις και στα νότια από τον Αίμο.
Τα βουνά αυτά σχηματίζουν ένα ημικυκλικό ορεινό συγκρότημα που το διασχίζει ο Δούναβης στην τοποθεσία “Σιδηρές Πύλες”. Ένα άλλο ορεινό συγκρότημα είναι οι Δειναρικές Άλπεις που θεωρούνται σαν συνέχεια των Άλπεων. Συνεχίζονται ως Δειναρο-ελληνικές Άλπεις με την οροσειρά της Πίνδου και μέχρι τα βουνά της Κρήτης.
Τρίτο μεγάλο ορεινό συγκρότημα είναι εκείνο που αρχίζει από το βουνό Σκάρδος και, πηγαίνοντας ανατολικά προς το κέντρο της Βαλκανικής Χερσονήσου, φτάνει μέχρι τη Ροδόπη.
Οι ακτές της χωρίζονται σε πάρα πολλούς μικρούς κόλπους με πολλά ακρωτήρια, εκτός από τα παράλια του Εύξεινου Πόντου και τις ακτές της Αλβανίας. Στις Δαλματικές ακτές τα βουνά φτάνουν απότομα μέχρι τη θάλασσα.
Γύρω από τις ακτές, που βρίσκονται στα βορειοδυτικά και νοτιοανατολικά της Βαλκανικής, υπάρχουν διάφορα αρχιπελάγη και συγκεκριμένα τα νησιά του Αιγαίου πελάγους θεωρούνται κατάλοιπα της στεριάς, που, σε παλιότερη γεωλογική εποχή, ένωνε την Ελλάδα με τη χερσόνησο της Μικράς Ασίας (η στεριά αυτή ονομάζεται από τους γεωλόγους Αιγαιίδα.
Υπάρχουν πολλοί ποταμοί και εξαιτίας της διαμόρφωσης του εδάφους οι περισσότεροι από αυτούς έχουν κατεύθυνση νότια ή νοτιοανατολική. Οι σπουδαιότεροι από αυτούς είναι ο Δούναβης που χύνεται στον Εύξεινο, ο Έβρος, ο Νέστος, ο Στρυμόνας, ο Αξιός, ο Αλιάκμονας, ο Πηνειός που χύνονται στο Αιγαίο, ο Αώος, ο Δρίνος στην Αδριατική κ.ά.
Οι μεγαλύτερες λίμνες είναι η Αχρίδα, η λίμνη των Ιωαννίνων, η μικρή και μεγάλη Πρέσπα, η λίμνη της Σκόδρας και η Δοϊράνη.
Η Βαλκανική χερσόνησος βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες που έχουν ηπειρωτικό ευρωπαϊκό κλίμα, στη ζώνη του κλίματος των ασιατικών στεπών και της περιοχής του μεσογειακού κλίματος και γι’ αυτό το κλίμα της είναι ποικιλόμορφο. Πιο αναλυτικά το μεσογειακό κλίμα επηρεάζει μια στενή παραλιακή ζώνη και εισχωρεί στο εσωτερικό μόνο, όπου υπάρχουν κοιλάδες και μέχρι να συναντήσει ψηλά ορεινά συγκροτήματα. Η υπόλοιπη χερσόνησος έχει κλίμα ηπειρωτικό.
Ο χειμώνας είναι μικρός σε διάρκεια, αλλά πολύ δυνατός και πιο πολύ στην πεδιάδα του Δούναβη και στη Θράκη. Την άνοιξη φυσούν επίμονα βορειοανατολικοί άνεμοι και το χιόνι πέφτει ακόμη και στις χαμηλές πεδιάδες της Ελλάδας. Κατά το φθινόπωρο ο καιρός είναι μάλλον γλυκός. Στις ακτές του Εύξεινου πόντου το κλίμα χαρακτηρίζεται σαν πόντιο με κρύο χειμώνα, δροσερό καλοκαίρι και με βροχοπτώσεις σε όλες τις εποχές του χρόνου.
Η Βαλκανική χερσόνησος βρίσκεται μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας και είναι κόμβος θαλασσινών και ηπειρωτικών δρόμων. Το εσωτερικό του εδάφους των Βαλκανίων κόβεται από κοιλάδες, όπως του Μοράβα, του Αξιού, του Έβρου κλπ., που πάντα διευκόλυναν τις συγκοινωνίες μεταξύ των χωρών που βρίσκονται στις όχθες του Δούναβη, των Δειναρικών Άλπεων και των παραλίων του Αιγαίου.
Η ανατολική λεκάνη της Μεσογείου με τα Δαρδανέλια και το Βόσπορο ανοίγει το δρόμο προς τη Ρωσία και τον Καύκασο, ενώ με την Αδριατική επεκτείνεται προς το κέντρο της Ευρώπης. Τα νησιά του Αιγαίου δημιουργούν μια φυσική γέφυρα μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας. Λόγω λοιπόν της θέσης της αυτής, η Βαλκανική χερσόνησος υπήρξε από τα αρχαϊκά χρόνια ο δρόμος όλων των μεγάλων ανθρώπινων μεταναστεύσεων.
Η μορφή του εδάφους, δηλαδή μικρές πεδιάδες και στενές κοιλάδες κλεισμένες από ψηλές οροσειρές, έδωσαν τη δυνατότητα στους λαούς που την κατοικούσαν να διατηρήσουν τους αρχικούς εθνικούς χαρακτήρες τους. Οι παλιότεροι κάτοικοι της περιοχής είναι οι Έλληνες, οι Ιλλυριοί (Αλβανοί) και Θράκες.
Εκτός από τις προϊστορικές μεταναστεύσεις η πρώτη εισβολή ξένων λαών έγινε στα μεσαιωνικά χρόνια από τις σλαβικές φυλές, γεγονός που μετέβαλε την εθνογραφική και πολιτική διαμόρφωση των Βαλκανίων. Στο τέλος του 14ου αιώνα έγινε μια νέα εισβολή των Τούρκων, που στην κυριολεξία την αναστάτωσε. Αποτέλεσμα ήταν να σχηματιστούν πολυάριθμες εθνότητες με διαφορετικές γλώσσες και θρησκείες. Αυτό δεν έδωσε τη δυνατότητα μιας συνεχόμενης ανάπτυξης και αξιοποίησης των Βαλκανίων.
Μετά την κατάκτηση από τους Τούρκους οι υποταγμένοι λαοί με επαναστάσεις κατόρθωσαν να απελευθερώσουν τα κυριότερα εδάφη των Βαλκανίων και τέλος με τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912 – 1913 και με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγιναν μεγάλες μεταβολές στην πολιτική διαίρεση των Βαλκανίων.
Στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο οι Βαλκάνιοι αντιστάθηκαν με ηρωισμό εναντίον των φασιστών Βουλγάρων και των ναζιστών Γερμανών και τέλος με τη βοήθεια των Συμμάχων (συγκεκριμένα των Άγγλων στην Ελλάδα και των Σοβιετικών στις υπόλοιπες) κατάφεραν να τινάξουν το φασιστικό ζυγό και να προχωρήσουν στην ανοικοδόμηση και την πρόοδο.
Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι, ενώ η βιοτεχνία είναι ακόμα διαδεδομένη (αυτό συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Τουρκία, γιατί οι υπόλοιπες χώρες έχουν διαφορετικό κοινωνικό σύστημα, σοσιαλιστικό, που δεν διατηρεί την ατομική ιδιοκτησία). Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Βαλκανικές χώρες έχουν μπει σε μια περίοδο αξιοποίησης των φυσικών πόρων και ανάπτυξης όλων των τομέων της βιομηχανίας.
