Όπως λέει ο Brandley, η ανθρώπινη ιστορία έχει επηρεαστεί από πολλές επαναστάσεις, οι σημαντικότερες εκ των οποίων ήταν η Αγροτική και η Βιομηχανική. Σήμερα βρισκόμαστε στο προοίμιο της τρίτης μεγάλης επανάστασης, της μετάβασης στη βιώσιμη κοινωνία. Δυστυχώς, όπως και οι δύο προηγούμενες διαδικασίες, η μετάβαση αυτή δεν θα γίνει χωρίς πολύ κόπο και χρόνο.
Επιπλέον, η επανάσταση δεν θα γίνει χωρίς να υπάρξουν πολέμιοι, που θα αμφισβητήσουν τις βάσεις της και θα αρνηθούν τις αρχές της. Το βασικό ηθικό ερώτημα στρέφεται γύρω από το πώς διαχειριζόμαστε τα ζωτικά αποθέματα του πλανήτη μας.
Tο πρόβλημα συνίσταται στο ότι μέχρι πρόσφατα δεν είχαμε αναγνωρίσει όλοι την ύπαρξη ορίων ή προβλημάτων του περιβάλλοντος, που να επιβάλλουν στη γενιά μας την ηθική υποχρέωση να διατηρήσει τις δυνατότητες και τις επιλογές για τις μελλοντικές γενιές. Τα δώρα της φύσης δεν είναι ανεξάντλητα, αν και είναι ιδιαίτερα πλούσια στις περιοχές που προτιμούν οι τουρίστες και αναπτύσσεται το τουριστικό προϊόν. Η κεντρική ιδέα της βιωσιμότητας είναι να αντιληφθούμε το ηθικό μας καθήκον να παραδώσουμε την γενναιοδωρία αυτή της γης στις επόμενες γενιές.
Zούμε σε έναν πλανήτη που δέχεται μεγάλη πίεση, είναι σίγουρα πυκνοκατοικημένος και οι επιπτώσεις είναι εμφανείς. Σύμφωνα με τα δεδομένα των Hνωμένων Eθνών, όλες οι περιβαλλοντικές παράμετροι αποσταθεροποιήθηκαν: – H στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει σε όλο τον κόσμο – Τα φυσικά αποθέματα, όπως το νερό, τα δάση και το έδαφος ελαττώνονται – Ο παγκόσμιος πληθυσμός των αλιευμάτων απειλείται σε πολλές αλιευτικές περιοχές.
Πως μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι με τέτοια προβλήματα; Καλύτερα να το αντιμετωπίσουμε με αισιόδοξο τρόπο το θέμα. Μπορεί τα προβλήματα να μην ήταν ποτέ μεγαλύτερα αλλά και οι δυνατότητες να τα χειριστούμε δεν ήταν ποτέ καλύτερες. H βιομηχανία του τουρισμού είναι από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως και αποφέρει μεγάλα έσοδα. O τουρισμός και η σχετική οικονομική του ευρωστία εξαρτώνται άμεσα από την ποιότητα του περιβάλλοντος.
Πριν από μερικά χρόνια αναπτύχθηκε ο όρος «πράσινος τουρισμός» και είναι ένας από τους τομείς που έχει πλέον μεγάλη ανάπτυξη στην τουριστική βιομηχανία. Αρχίζουν λοιπόν να αναπτύσσονται νέες συμμαχίες ανάμεσα στον επιχειρηματικό κόσμο και στον περιβαλλοντικό τομέα.
Υπάρχουν όμως δύο απόψεις για τον τουρισμό: η θετική και η αρνητική. Οι κατήγοροι του τουρισμού μιλούν για τις κακές επιπτώσεις του τουρισμού στο ήδη μολυσμένο φυσικό περιβάλλον.
Οι επιπτώσεις του τουρισμού, λένε, έχουν αντίκτυπο σε τρία περιβάλλοντα: – Στις ακτές – Στα βουνά – Στα ιστορικά και αστικά περιβάλλοντα. Αντίθετα, οι υποστηρικτές του τουρισμού θεωρούν ότι ο τουρισμός είναι το δικαίωμα καθενός για να ανακαλύψει τον πλανήτη, να έρθει σε επαφή με άλλες αντιλήψεις και άλλους πολιτισμούς.
Εξάλλου η σωστή τουριστική ανάπτυξη, σε πολλά μέρη, έχει συμβάλλει: – Στην ποιοτική και οικονομική αναβάθμιση της ζωής των κατοίκων – Στη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος και των ιστορικών μνημείων – Στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ας μην ξεχνάμε ότι η τουριστική ανάπτυξη ενός τόπου έχει αντίκτυπο σε πολλά επίπεδα: κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό, περιβαλλοντικό κ.λπ. Πρέπει, επομένως, να προστατευτούν όχι μόνο τα τοπία αλλά επίσης: οι φυσικοί πόροι (όπως το νερό και ο αέρας), η αρχιτεκτονική και ιστορική κληρονομιά, οι πολιτιστικές, κοινωνικές και λαϊκές παραδόσεις, η ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Απάντηση στους επικριτές της δίνει δυναμικά πλέον η τουριστική βιομηχανία, η οποία ίσως περισσότερο από κάθε άλλο κλάδο σέβεται και προστατεύει το περιβάλλον με συνεχείς επενδύσεις και πιστοποίηση ξενοδοχειακών μονάδων κατά ISO-14001.
Η συμβολή της στην προστασία του περιβάλλοντος είναι καθοριστική, αφού το περιβάλλον και η ποιότητά του είναι το βασικό συστατικό του τουριστικού προϊόντος. Είναι ελπιδοφόρο ότι όλο και περισσότερες τουριστικές επιχειρήσεις και ιδίως ξενοδοχειακές μονάδες, αντιλαμβάνονται την ανάγκη εφαρμογής περιβαλλοντικής διαχείρισης. Οι αυξημένες απαιτήσεις των ευαισθητοποιημένων τουριστών, αλλά και τα μακροπρόθεσμα κέρδη που φέρνει η περιβαλλοντική διαχείριση, είναι επίσης πολύ σημαντικά κίνητρα για την ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης από τις τουριστικές επιχειρήσεις.
Στον ξενοδοχειακό και τουριστικό κλάδο οι ενέργειες που μπορούν να γίνουν είναι πολλές, αλλά θα πρέπει να υπάρχει συνολική πολιτική και όχι εφαρμογή αποσπασματικών και μη τεκμηριωμένων μέτρων αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών θεμάτων. Πολλά ξενοδοχεία έχουν υιοθετήσει ειδικά μοντέλα ελέγχου και αξιολόγησης καθώς και ένα ολοκληρωμένο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης – Ελέγχου και Πιστοποίησης κατά ISO-14001.
Με το Σύστημα αυτό μπορούν να διαχειριστούν τεκμηριωμένα τα ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον, αφού καθοριστούν οι αντικειμενικοί σκοποί και στόχοι, καθώς και ο τρόπος μέτρησης των περιβαλλοντικών επιδόσεων. Ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης προσδιορίζεται στο σχετικό κανονισμό 1836/93 της Ε.Ε., στο πρότυπο ISO-14001, αλλά και σε άλλες διατάξεις, αφορά δε τρεις βασικούς τομείς: –
- Τον τομέα της ελαχιστοποίησης της ρύπανσης του περιβάλλοντος, ο οποίος συμπεριλαμβάνει επεξεργασία/εξουδετέρωση αποβλήτων
- Τον τομέα της ανακύκλωσης των απορριμμάτων
- Τον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας.
Ειδικότερα το περιεχόμενο του «Περιβαλλοντικού Προγράμματος» περιλαμβάνει ένα σύνολο ενεργειών για επίτευξη:
- Εμφανών περιβαλλοντικών πρακτικών σε όλη τη λειτουργία του ξενοδοχείου
- Πλήρους συμμόρφωσης προς την περιβαλλοντική νομοθεσία
- Ελαχιστοποίηση των καταναλώσεων ενέργειας, νερού και υλικών
- Ελαχιστοποίηση των απορριμμάτων, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των πόρων που καταναλώθηκαν στο ξενοδοχείο
- Ελαχιστοποίηση της ρύπανσης και όπου χρειάζεται επεξεργασία των αποβλήτων
- Συμμετοχή των πελατών, των προμηθευτών και των εργολάβων στην προσπάθεια για προστασία του περιβάλλοντος
- Συνεργασία με άλλους φορείς της τουριστικής βιομηχανίας, των κρατικών υπηρεσιών και της Tοπικής Aυτοδιοίκησης για την επίτευξη ευρύτερων περιβαλλοντικών στόχων
- Παροχή στο προσωπικό της αναγκαίας εκπαίδευσης και των μέσων για επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων
- Ανοιχτή επικοινωνία της πολιτικής και των περιβαλλοντικών πρακτικών σε όλους τους ενδιαφερόμενους
- Παρακολούθηση και καταγραφή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε κανονικά διαστήματα και σύγκριση των επιδόσεων με τις αντίστοιχες πολιτικές, στόχους και επιδιώξεις.
Είναι γνωστό ότι το πρότυπο ISO-14001 έχει πολλά κοινά σημεία με το ISO-9001, το οποίο επίσης εφαρμόζεται από πολλές ξενοδοχειακές μονάδες στην Ελλάδα. Σε όλα τα τμήματα ενός ξενοδοχείου, μπορούν να γίνουν ενέργειες με οικολογική ευαισθησία.
Α) Στο Τμήμα Συντήρησης:
- Έλεγχος των τύπων φρέον που χρησιμοποιούνται στα κλιματιστικά και ψυκτικά μηχανήματα
- Τακτική συντήρηση των κλιματιστικών μηχανημάτων και των καυστήρων
- Χρήση οργανικών χρωμάτων, βερνικιών και διαλυτικών στη συντήρηση των τοίχων και άλλων επιφανειών
- Χρήση λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας
- Εγκατάσταση αυτόματων διακοπτών φωτισμού και ρυθμιστές έντασης φωτισμού (dimmers)
- Σύστημα παρακολούθησης της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και σύστημα που προειδοποιεί ή και προλαμβάνει κάθε υπέρβαση
- Σύστημα ενεργειακής εξοικονόμησης με εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών, τοποθετημένων κατάλληλα ώστε να μην επηρεάζουν την αισθητική του χώρου
- Εγκατάσταση δευτεροβάθμιας ή τριτοβάθμιας κάθαρσης με βιολογική τεχνική – Επεξεργασία θαλασσινού νερού –
- Έλεγχος ποιότητας πόσιμου νερού
- Έλεγχος νερού πισίνας με καθημερινή μέτρηση, σε τακτά χρονικά διαστήματα του pH και χλωρίου
- Έλεγχος στεγανότητας των υδραυλικών εγκαταστάσεων και της αποχέτευσης
- Για την απεντόμωση – απολύμανση, ειδικά στους χώρους εστίασης των ξενοδοχείων, υιοθέτηση φιλικών προς το περιβάλλον τρόπων αντιμετώπισης με επιτρεπόμενες από τη νομοθεσία ουσίες.
Β) Με την ίδια λογική το Τμήμα της Οροφοκομίας θα εξετάσει προσεκτικά:
- Τη χρήση καθαριστικών ώστε να είναι φιλικά προς το περιβάλλον, όπως απορρυπαντικά βιολογικής αποσύνθεσης, χωρίς φωσφορικά και θειικά άλατα. Χρησιμοποίηση συμπυκνωμένων οικολογικών καθαριστικών προϊόντων με δοσομετρητές και έλεγχο της χρήσης τους σε σχέση με τον βαθμό σκληρότητας του νερού.
- Έλεγχο του τμήματος του πλυντηρίου και των αναλώσιμων προϊόντων τα οποία χρησιμοποιούνται
- Αλλαγή πετσετών και λινών μόνο κατόπιν υπόδειξης του πελάτη.
- Ευαισθητοποίηση των πελατών με σχετικές ανακοινώσεις
- Χρησιμοποίηση χαρτιού τουαλέτας, χαρτομάνδηλων κ.λπ. κατασκευασμένων από μη χλωριωμένο χαρτοπολτό και χωρίς τοξικές προσθήκες
- Αποφυγή χρησιμοποίησης spray
- Aντικατάσταση των μιας χρήσης σαμπουάν και σαπουνιών στα μπάνια με dispenser
- Τοποθέτηση σε όλα τα δωμάτια, ηλεκτρονικών συστημάτων που λειτουργούν με μαγνητικές κάρτες – κλειδιά.
Γ) Το Τμήμα Τροφίμων και Ποτών μπορεί με τη σειρά του να ελέγξει καλύτερα:
- Tη διαχείριση των απορριμμάτων και την ανακύκλωση
- Tα υγρά καθαρισμού που χρησιμοποιούνται στα πλυντήρια πιάτων.
Δ) Το Τμήμα Υποδοχής, όπως και οι υπηρεσίες λογιστηρίου και γραμματείας, που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες χαρτιού, θα ελέγχουν την προμήθεια αλλά και τη διαχείριση του.
Ε) Γενικές πρακτικές στον χώρο μιας ξενοδοχειακής μονάδας:
- Ελαχιστοποίηση της απώλειας ενέργειας με θερμομονώσεις
- Ελαχιστοποίηση της δημιουργίας απορριμμάτων. Γι’ αυτό τον λόγο μπορεί να αντικατασταθεί η χρήση χαρτοπετσετών με υφασμάτινες. Επίσης πρέπει να προτιμούνται οι μεγάλες – οικονομικές συσκευασιών καθώς και οι επαναχρησιμοποιούμενες. Γενικά προτείνεται η χρησιμοποίηση προϊόντων με το λιγότερο δυνατό υλικό συσκευασίας
- Χρησιμοποίηση μόνο χάρτινων συσκευασιών, για χρήση μέσα σε όλα τα τμήματα
- Κατανάλωση ανακυκλωμένου χαρτιού – Γενικά μέτρα εξοικονόμησης νερού (βαλβίδες μείωσης ροής, βρύσες με φωτοκύτταρα)
- Πολιτική μείωσης θορύβου
- Χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς για τους εργαζόμενους και τους πελάτες
- Χώροι για μη καπνιστές – Εκπόνηση και εκπαίδευση όλων σε σχέδιο αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών που ενδεχομένως προκαλούν ρύπους (π.χ. πυρκαγιά)
- Διάδοση μέσα από το ψυχαγωγικό πρόγραμμα της εθνικής πολιτιστικής παράδοσης – Πολιτιστικά δρώμενα από τοπικούς συλλόγους
- Σεβασμός και διατήρηση της αρχιτεκτονικής της περιοχής γύρω από την ξενοδοχειακή μονάδα
- Συμμετοχή σε πρόγραμμα όπως το Blue Flag για τη διαχείριση των ακτών
- Εφαρμογή ή υποστήριξη της Οικολογικής Γεωργίας
- Υποστήριξη της παραδοσιακής κουζίνας και των τοπικών προϊόντων
- Εξορμήσεις για καθαρισμό π.χ. των ακτών της περιοχής, δενδροφυτεύσεις κ.λπ.
- Συνεργασία με συναδέλφους και τοπικούς φορείς για την προώθηση περιβαλλοντικών λύσεων στην ευρύτερη περιοχή.
Όπως παρατηρούμε από την εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος, τα τεχνικοοικονομικά οφέλη είναι επίσης ένα σοβαρό κίνητρο για τις τουριστικές επιχειρήσεις, ώστε να εφαρμόσουν μια «πράσινη πολιτική». Έχουμε:
- Εξοικονόμηση ενέργειας
- Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας
- Αύξηση των πωλήσεων
- Βελτίωση της κοινωνικής θέσης και της συνεργασίας με τους κοινωνικούς φορείς της περιοχής.
Yπάρχει ένα ευρύ πεδίο για συναίνεση ανάμεσα σ’ αυτούς που πιστεύουν πως είναι αναπόφευκτη η καταστροφή του περιβάλλοντος και σ’ αυτούς που δεν ενδιαφέρονται ακόμα για το περιβάλλον. Σε αυτό το πεδίο πρέπει να βάλουμε όλη την ενέργειά μας και να ενώσουμε τις προσπάθειές μας για ένα βιώσιμο μέλλον.
Ειδικά στον ευαίσθητο για τη χώρα μας τομέα του τουρισμού, είναι κοινή διαπίστωση ότι με έναν απρογραμμάτιστα οργανωμένο τουρισμό καταστρέφεται το περιβάλλον και χωρίς ποιοτικό περιβάλλον δεν υπάρχει μέλλον. Η συμβολή της τουριστικής βιομηχανίας στη διατήρηση και βελτίωση του περιβάλλοντος θα είναι καθοριστική. Η διαχείριση του τουριστικού προϊόντος με βάση μια σωστά δομημένη και τεκμηριωμένη μελέτη περιβαλλοντικής διαχείρισης είναι η λύση για τη σωστή ανάπτυξή του.
