Στις παράπλευρες απώλειες της αυτοκαταστροφικής τάσης του είδους μας θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε και τη σταδιακή εξαφάνιση των ψαριών και των αλιευμάτων. Από την άλλη, πώς να το κάνουμε; «Ο κόσμος θέλει ψάρι».
Οι τάσεις στη διατροφή μας δεν είναι αμετάβλητες και σταθερές. Πολλές φορές, μάλιστα, είναι καταστροφικές και σε μεγάλο βαθμό αντιφατικές. Στις ΗΠΑ, σε μια χώρα όπου για παράδειγμα η παχυσαρκία έχει λάβει επιδημικό χαρακτήρα, η «δίαιτα» και τα εστιατόρια που σερβίρουν σούσι γίνονται σιγά σιγά η αιτία για την εξαφάνιση των τόνων από τις θάλασσες. Βέβαια, δεν είναι μόνον ο τόνος και δεν είναι μόνον τα συγκεκριμένα εστιατόρια η αιτία που βρισκόμαστε μπροστά στη μεγαλύτερη πιθανότατα διατροφική κρίση που έχουμε δει μέχρι τώρα, την κρίση της υπεραλίευσης και της εξαφάνισης των ψαριών απο τις θάλασσες όλης της Γης.
Φέτος στις 3 Ιανουαρίου, ξημερώματα Παρασκευής στην κεντρική ψαραγορά του Τόκιο, το Τσουκίτζι, μέσα σε μια εφιαλτική ατμόσφαιρα γεμάτη μυρωδιά ψαρίλας, φωνές, αστυνομικούς και πολύ σπρωξίδι, ένα από τα μεγαλύτερα «χονμαγκούρο» (σ.σ. ο τόνος στα ιαπωνικά) των τελευταίων δεκαετιών έβγαινε σε δημοπρασία μαζί με δεκάδες άλλους τόνους, κυρίως από την ανατολική Μεσόγειο. Ο συγκεκριμένος τόνος, που τελικά πουλήθηκε στον νικητή του πλειστηριασμού αντί 20,2 εκατομμυρίων γιεν (περί τα 150.000 ευρώ), είχε αλιευτεί στον Ειρηνικό ωκεανό, λίγο έξω από τα νερά της Ιαπωνίας. Ζύγιζε 202 κιλά και αγοράστηκε από μια διεθνή αλυσίδα εστιατορίων σούσι. Το προηγούμενο ρεκόρ στην ίδια αγορά αφορούσε έναν τόνο βάρους 114 κιλών, ο οποίος πουλήθηκε το 1996 αντί του μισού ποσού ανά κιλό.
Η πρακτική των δημοπρασιών τόνου αποτελεί καθημερινό, εορταστικό σχεδόν στις διαδικασίες του, φαινόμενο στη συγκεκριμένη ιαπωνική αγορά και αφορά σχεδόν το 80% των τόνων που αλιεύονται παγκοσμίως. Από αυτό το ποσοστό, το μισό περίπου καταναλώνεται εντός Ιαπωνίας και το υπόλοιπο αποστέλλεται σε διάφορα μέρη της Γης, κυρίως στις ΗΠΑ, όπου θα σερβιριστεί ως σούσι ή σασίμι σε κάποιο απο τα πανάκριβα «ιαπωνικά» εστιατόρια.
Ο τόνος, όμως, μέσα από αυτές τις διαδικασίες αύξησης της διατροφικής και κοινωνικής του υπεραξίας, μετατρέπεται και πάρα πολύ γρήγορα σε αντικείμενο λατρείας. Είναι τόσο μεγάλη η επίδραση του τόνου στην καθημερινότητα της Δύσης, ώστε όταν οι τουρίστες φτάνουν στο Τόκιο, η ψαραγορά Τσουκίτζι καθίσταται ένας από τους βασικούς προορισμούς τους, με δραστηριότητες που ξεπερνούν και την πιο καλπάζουσα φαντασία. Αμερικανοί τουρίστες τον περασμένο Δεκέμβριο συνελήφθησαν από την αστυνομία επειδή έγλειψαν τους άψυχους τόνους που περίμεναν να δημοπρατηθούν, ενώ κατά τη διάρκεια των περασμένων Χριστουγέννων η διοίκηση της αγοράς απαγόρευσε την είσοδο σε όλους τους επισκέπτες.
Ο τόνος ζει μέχρι και σαράντα χρόνια, φτάνει τα 4 μέτρα σε μήκος και τα 680 κιλά σε βάρος. Παρά το μέγεθός του, μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα που ξεπερνά τα 25 χλμ. την ώρα και να βουτήξει σε βάθος 700 μέτρων περίπου. Για να μπορέσει, όμως, ο τόνος να ταξιδέψει από τα παγωμένα νερά του Αρκτικού ωκεανού μέχρι τα θερμά νερά της Μεσογείου, έχει αναπτύξει ένα μυικό σύστημα με τεράστια αποθέματα λίπους ενδιάμεσα και ακριβώς αυτό πιθανόν να γίνει και η αιτία της εξαφάνισής του: Είναι ακαταμάχητα γευστικός.
Η εξαφάνιση, με άλλα λόγια, ενός όντος της φύσης μέσα από μια μαγειρική προετοιμασία. Η απόλυτη γαστριμαργική διαστροφή, η οποία δεν αφορά μόνον τον τόνο, αλλά και πολλά άλλα ψάρια. Γιατί η κρίση δεν σταματάει στα εστιατόρια και τον τόνο…
Άραγε, πόσες αστακομακαρονάδες μπορεί να «αντέξει» ακόμη η ελληνική θάλασσα, χωρίς τη διαμεσολάβηση ενός συστήματος επιβεβαίωσης της βιωσιμότητας του συγκεκριμένου είδους;
«Τσούχτρες στον ατμό με gratin από φύκια και confit σαλιάρας»: Κάπως έτσι θα προσδιορίζεται η φαντασίωση των «αστεράτων» σεφ τα επόμενα χρόνια αν οι εκκλήσεις και οι παραινέσεις των παγκόσμιων οργανισμών και επιστημόνων σχετικά με την κρίση στην αλιεία δεν εισακουστούν.
Σύμφωνα με τους περισσότερους οργανισμούς προστασίας των θαλασσών, το 60% των 200 πιο σημαντικών ποικιλιών ψαριών που ζουν στους ωκεανούς υφίστανται υπεραλίευση. Το 25% κάθε ετήσιας ψαριάς σε παγκόσμιο επίπεδο (35 εκατομμύρια τόνοι ψαριών, θαλασσινών και χελωνών κατά προσέγγιση) επανέρχεται στους ωκεανούς, αλλά σε νεκρή μορφή γιατί έχει αλιευτεί «παράπλευρα».
Οι κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο «υποστηρίζουν» την αλιεία με 25 δισ. δολάρια τον χρόνο, τη στιγμή που η εμπορική αξία των αλιευμάτων δεν ξεπερνά τα 32 δισ. δολάρια.
Δυστυχώς, η μεγαλύτερη αποθήκη πρωτεΐνης στον πλανήτη μας βρίσκεται σε επίπεδα απόλυτης εξάντλησης· παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων και των αρμόδιων οργανισμών ήδη από τη δεκαετία του ’50. Μάλιστα, την ερχόμενη κιόλας χρονιά, η μοίρα του μπακαλιάρου και του τόνου θα είναι μη αναστρέψιμη.
Η υπεραλίευση δεν είναι ο μοναδικός λόγος εξαφάνισης των ψαριών. Η καταστροφή του περιβάλλοντος και η αύξηση της θερμοκρασίας είναι δύο ακόμη ανθρώπινες δραστηριότητες που επιδρούν αρνητικά σε αυτήν τη διαδικασία, χωρίς όμως αυτό να ελαφρύνει τις ευθύνες της υπεραλίευσης.
Εχουν περάσει 20 και πλέον χρόνια από τότε που ένα μεγάλο μποϊκοτάζ παγκόσμιας εμβέλειας εξανάγκασε επιχειρηματικούς κολοσσούς να εκμεταλλεύονται μόνον τόνους που δεν έχουν πιαστεί με δίχτυα που σκότωναν δεκάδες χιλιάδες δελφίνια κάθε χρόνο. Αυτή η πρακτική από μόνη της δείχνει πιθανά και προς τη μοναδική κατεύθυνση που θα βοηθούσε στο να αντιστραφεί αυτή η πραγματικότητα.
Στις αποφάσεις που παίρνουμε όταν αγοράζουμε ψάρια στο σούπερ μάρκετ ή όταν τα παραγγέλνουμε στο εστιατόριο, χρειαζόμαστε μια μέθοδο πρακτικής υπεράσπισης των θαλασσών και μια λειτουργική καταναλωτική «πιστοποίηση» των ψαριών που καταναλώνουμε.
Αραγε, πόσες αστακομακαρονάδες μπορεί να «αντέξει» ακόμη η ελληνική θάλασσα χωρίς μια τέτοια μέθοδο πιστοποίησης, χωρίς τη διαμεσολάβηση ενός συστήματος επιβεβαίωσης της βιωσιμότητας του συγκεκριμένου είδους; Ενα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε, με την υποστήριξη των σεφ και των ανθρώπων που ζουν από τη μαγειρική, να επαναφέρει μερικώς και να προστατέψει τα ψάρια στις θάλασσές μας.
