Ο ηλεκτρισμός μας ενώνει! φώναξα, και κανείς δεν κατάλαβε τι εννοούσα. Ναι, είναι απολύτως λογικό να πάει το μυαλό του ανθρώπου σε κάτι πιο κλασικό, όπως τ’ ότι ο ηλεκτρισμός μας ενώνει γιατί ως γνωστόν τροφοδοτεί τον υπολογιστή μέσω του οποίου συνδεόμαστε στο διαδίκτυο και, ως ακόμα πιο γνωστόν, το διαδίκτυο είναι ένα μέσο που ενώνει τους πάντες.
Το άρθρο αυτό όμως, όπως και τα προηγούμενα, είναι μουσικοτεχνολογικό, οπότε και η αναφώνηση θα έχει σίγουρα σχέση με τον ήχο. Ακόμα και τώρα, χωρίς να μπω πιο βαθιά, μια πρώτη ιδέα είναι πως ιδανική σχέση μεταξύ ηλεκτρισμού και ήχου θα μπορούσε να περιγραφεί αυτή του κοινού -πλέον- synthesizer, διότι χωρίς ηλεκτρισμό ήχος δεν υπάρχει.
Είναι γνωστό ότι όλα τα ζώα της Γης υιοθετούν ήχους, και τους χρησιμοποιούν, ανάλογα με το περιβάλλον τους, τις εμπειρίες τους και τις συνήθειες των γονιών τους. Για το παράδειγμα ας μιλήσουμε για τα πτηνά: είναι αναπάντεχο το πόσο φτωχό μελωδικό ρεπερτόριο έχει ένα πουλί της πόλης σε αντίθεση με το πλούσιο, σε δυναμικές και μελωδία, κελάηδισμα ενός πουλιού που μένει σε άγριο δάσος.
Φανταστείτε μόνο τι ηχητικά ερεθίσματα έχει το πουλί της πόλης. Ήχους από αλάρμ, κόρνες αυτοκινήτων, ήχους από κινητά τηλέφωνα και γενικώς μια μονότονη ηλεκτρονική γκάμα ήχων που επαναλαμβάνονται συχνά. Τα πουλιά του δάσους, εκτός του ότι μαθαίνουν μελωδίες από την ίδια τους την ράτσα όπως αυτά της πόλης, επηρεάζονται από τις μελωδίες των άλλων πουλιών αλλά και ζώων που υπάρχουν στην ίδια περιοχή. Μερικά πουλιά μάλιστα ενδιαφέρονται τόσο γι’ αυτούς τους… άλλους ήχους, που μπορούν να μιμηθούν ακριβώς τη φωνή κάποιου θηλαστικού και να την χρησιμοποιήσουν ωστε να διώξουν κάποιο αρπαχτικό.
Και οι άνθρωποι γνωρίζουν την τέχνη της μελωδίας και μπορούν να μιμηθούν ήχους από άλλα ζώα, να δημιουργήσουν όμορφες μελωδίες της στιγμής, σφυρίζοντας, εκτός της ικανότητάς τους να είναι δεινοί ρήτορες με κοφτερή γλώσσα.
Υπάρχει όμως ένα θέμα που σίγουρα ενδιαφέρει αυτούς που θέλουν να εξερευνήσουν ακόμα πιο βαθιά τον ήχο και την επιρροή του από το περιβάλλον: η ερώτηση “από που προέρχεται όλη αυτή η μελωδία;“. Παρεμφερείς ερωτήσεις θα ήταν: “σε ποια κλίμακα βασίζονται όλα αυτά” και “γιατί από περιοχή σε περιοχή έχει εξελίξει ο άνθρωπος διαφορετικά την μουσική του;”.
Αν αρχίσουμε λίγο να δικαιολογούμε όλο αυτό τον ζωικό μελωδικό πλούτο, μπορούμε να αοριστολογήσουμε, απαντώντας πως… φταίνε τα πάντα. Μα ναι, φυσικά και φταίνε τα πάντα. Τα πάντα επηρεάζουν. Αλλά αν θελήσουμε να αναπτύξουμε λίγο ακόμα το θέμα, μπορούμε να βρούμε την πηγή της μελωδίας και της κλίμακας. Ας πούμε, πρώτα, πως ο δυτικός πολιτισμός ή καλύτερα ο Αμερικάνικος και ο Ευρωπαϊκός έχουν μια μεγάλη διαφορά στο θέμα τις μελωδίας. Οι δυο αυτοί ήπειροι διαφέρουν σε ένα σημαντικό σημείο.
Διαβάστε επίσης: Ακουστικές παραισθήσεις και ποιοι διάσημοι άνθρωποι υπέφεραν.
Όταν γίνανε επανηλειμένα πειράματα σε ομάδες Ευρωπαίων και Αμερικανών με θέμα τo λεγόμενο “Prime Unity” ή στα ελληνικά “πρωταρχική ενότητα“, ανακαλύφθηκε πως οι κάτοικοι της Αμερικής είχαν διαφορετική τονικότητα στην οποία επέστρεφαν ξανά και ξανά, απ’ ότι οι Ευρωπαίοι. Πριν να συνεχίσουμε όμως ας κάνουμε μια μικρή μελέτη για το τι είναι αυτή η “τονική ενότητα“.
Πρωταρχική ενότητα (Prime unity)
Πρωταρχική ενότητα ή τονικό κέντρο (tonal center) είναι το σημείο που ακολουθεί -κατά την διάρκεια μαθήματος διαλογισμού- αφού η ψυχή και το σώμα έχει ηρεμήσει και βρίσκεται σε μια πραότητα. Τότε ο δάσκαλος ζητάει από τους μαθητές του να τραγουδήσουν τον τόνο της πρωταρχική ενότητας, ο οποίος μοιάζει να πηγάζει από τα έγκατα του υποσυνείδητου του ανθρώπου. Στην Αμερική, η νότα Σι (B) εμφανίζεται πιο συχνά σε σχέση με άλλες νότες. Στην Ευρώπη συναντάμε την Σολ # (G Sharp).
Πεποίθηση του Murray Schafer, ερευνητή και συγγραφέα, είναι πως το αποκαλούμενο -και εύκολα αντιληπτό- “ηχητικό ασυνείδητο” εκδηλώνεται ως “πρωταρχική ενότητα“, ένα διεθνές αλλά παρ’ όλα αυτά προσωπικό τονικό κέντρο, που βασίζεται στην ηχητική τονική επανάληψη που χαρακτηρίζει κάθε περιοχή και κάθε μέρος του κόσμου.
Έχουμε δύο δεδομένα για το τονικό κέντρο του ανθρώπου και θα πρέπει να βρούμε την πήγη. Θα πρέπει να βρούμε από που μαθαίνει και συνηθίζει ο άνθρώπος την νότα από την οποία χτίζει τις περισσότερες μελωδίες, αυτήν που του έρχεται “εκ φυσικού” όταν σφυρίζει στον δρόμο και όταν του ζητάνε να κρατήσει ένα μακρόσυρτο ήχο (drone). Μα και βέβαια από τον θόρυβο του ηλεκτρισμού! Αυτός είναι ο ambient ήχος της πόλης και όχι αυτό που κάποτε είχαμε όταν ζούσαμε σε λιγότερο δομημένα μοντέλα πόλεων, σε χωριά ή και ακόμα πιο παλιά σε πόλεις-κράτη.
Οι Ευρωπαικές πόλεις μας προσφέρουν απλόχερα ένα απαλό θόρυβο λόγω ηλεκτρικής τάσης, στα 50Hz. Τα 50Hz αν τα ανεβάσουμε κατά αρκετές οκτάβες θα ανακαλύψουμε πως μας δίνουν Σολ #, ενώ στην Αμερική η ηλεκτρική τάση μας δίνει 60Hz που μεταφράζονται στην νότα Σι.
Έτσι λοιπόν, όπως όλα τα θηλαστικά και πτηνά που κατέχουν την δυνατότητα να τραγουδήσουν, διαθέτουμε κι εμείς το λεγόμενο ηχητικό ασυνείδητο — και μέσω επανάληψης και συνήθειας, τόσο εμείς όσο και τα ζώα που ξεκινήσαμε να παρατηρούμε, μαθαίνουμε με τους επαναλαμβανόμενους τόνους της περιοχής που κατοικούμε, και τους εκφράζουμε μουσικά, διατηρώντας αυτή την νότα ως βάση.
Έτσι, με τον ίδιο τρόπο, η Γη η ίδια έχει αποκτήσει το την δικιά της “πρωταρχική ενότητα” σε σχέση με τον γαλαξία μας.
Μιας και το τονικό κέντρο έχει άμεση σχέση με την “Ιερή Συλλαβή” των Ινδικών θρησκειών, ας περάσουμε στην επεξήγησή της τελευταίας:
Ωμ / Om / Aum
Το Ωμ (ή Ομ) ή Άουμ ή Πρανάβα είναι μυστικιστική / ιερή συλλαβή στις ινδικές θρησκείες (Ινδουισμός, Βουδισμός, Τζαϊνισμός και Σιχισμός). Συνήθως προφέρεται σαν μια μακρά συλλαβή (“Ωωωμ“). Αποτελείται από τρεις ήχους, το «α», το «ου» και το «μ» (στα Σανσκριτικά τα φωνήεντα «α» και «ου» συγχωνεύονται και προφέρονται «ο») που συμβολίζουν τις τρεις Βέδες ή τα τρία στάδια της ζωής (γέννηση, ζωή και θάνατος). Αναφέρεται πριν από την ανάγνωση πολλών ινδουιστικών κειμένων, καθώς και στο τέλος τους, αλλά και πριν από προσευχές ή μάντρα.
Ηχητικό υποσυνείδητο
Κατά την διάρκεια της ζωής μας, πάντα συγκρατούμε ήχους και μελωδίες μέσα στο κεφάλι μας, πιθανότατα με λίγη ή και αρκετή διαφοροποίηση από την αρχική μελωδία. Ένα μεγάλο καζάνι από νότες, ή καλύτερα συχνότητες και υπνωτικά συμπλέγματα, περιμένουν να ξεπηδήσουν μέσω του στόματός μας ή της συνθετικής μας ικανότητας. Όσο πιο πλούσια σε ηχητικά ερεθίσματα ζωή έχουμε, τόσο πιο ικανό καθιστούμε τον μελωδικό αργαλειό μας, ώστε να συνθέσουμε όμορφες μελωδίες.
Αρκετοί μουσικοί πειραματίζονται με ψυχοδηλωτικές ουσίες όπως το LSD, για να ζήσουν μια διαφορετική οπτική γωνία του τρόπου σκέψης τους και κατ’ επέκταση του τρόπου που εργάζεται εκείνη την ώρα ο μελωδικός αργαλειός τους, ώστε να “συντεθούν” ιδιότροπες μελωδίες μέσα στο μυαλό τους και να βιώσουν έναν διαφορετικό τρόπο συνείδησης. Εκεί είναι που κάποιες ουσίες προσφέρουν τα λεγόμενα “auditory hallucinations“, που στην προκειμένη περίπτωση είναι ένας γνωστός ήχος που έχει ανακληθεί από το υποσυνείδητό μας ή ένας εντελώς διαφορετικός ήχος που έχει συντεθεί με νέο και διαφορετικό τρόπο από το μυαλό μας. Για να δούμε τι είναι οι ακουστικές παραισθήσεις…
Auditory Hallucinations
Ακουστική παραίσθηση η παρακουσία, είναι μια μορφή παραίσθησης που περιλαμβάνει την παρουσία ήχων χωρίς την παρουσία όμως κάποιου ακουστικού ερεθίσματος. Κοινή μορφή παρακουσίας είναι αυτή της εμφάνισης ενός ή πολλών φωνών. Είναι σύνηθες φαινόμενο σε ψυχωσικές καταστάσεις όπως η σχιζοφρένεια. Βέβαια συναντάται και σε ψυχεδελικές εμπειρίες, χωρίς όμως αυτές να σχετίζονται με πρόδρομο σχιζοφρενικής ασθένειας.
Αυτά για σήμερα. Ελπίζω πως θα επεκτείνω το θέμα περισσότερο σε μελλοντικά άρθρα. Και, βέβαια, ο σκοπός παραμένει: να μπορούμε να επιλέξουμε σοφά τις συχνότητες που θα χρησιμοποιήσουμε, για να γίνει η σύνθεση της πολυπόθητης τέλειας μελωδίας. Εκεί ακριβώς χρησιμεύει η γνώση τέτοιων “ακραίων” θεωριών, καθώς εξοικειωνόμαστε με τον ήχο.
