Μέχρι πρόσφατα οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και η πνευματικότητα αποτελούσε αντικείμενο τόσο των θεολόγων αλλά και των φιλοσόφων. Σήμερα ένα νέο επιστημονικό πεδίο επιχειρεί να αποκαλύψει τη σχέση μεταξύ της εγκεφαλικής δραστηριότητας και των θρησκευτικών τάσεων
«Απλά το ξέρω, ο Θεός είναι μαζί μου. Μπορώ να Τον νιώσω παντού», αναφέρει μια νεαρή γυναίκα από την Ταϊτή.
«Έχω μεταφερθεί μέσω του διαλογισμού σε πολλά διαφορετικά μέρη τα οποία δεν μπορώ να περιγράψω. Οι ώρες που περνούσαν έμοιαζαν με λεπτά. Διακατεχόμουν από ένα αίσθημα απόλυτης ηρεμίας», προσθέτει ένας άντρας από τις Ηνωμένες πολιτείες.
«Μίλησα σε γλώσσες οι οποίες μου ήταν παντελώς άγνωστες. Προφανώς μέσα από εμένα μιλούσε ο Θεός», σχολιάζει ένας άντρας από την Γερμανία.
Το θέμα των πνευματικών και κατανυκτικών θρησκευτικών εμπειριών είναι αρκετά δημοφιλές σε όλο τον κόσμο. Οι εμπειρίες αυτές αντικατοπτρίζουν τις ιδέες και την πίστη του κάθε ατόμου και δείχνουν το πόσο κοντά βρίσκεται κάθε άτομο στην ιδέα της «ανώτερης δύναμης». Οι περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνούσαν ότι η εμπειρία της πίστης δεν συγκρίνεται με οτιδήποτε διαφορετικό.
Ο Δρ. Andrew Newberg, νευροεπιστήμονας και συντάκτης του άρθρου “Why We Believe What We Believe”, αγωνίζεται να στρέψει την κοινή γνώμη προς διαφορετική κατεύθυνση.
Ο Newberg προσπαθεί να εντοπίσει τον τρόπο με τον οποίο συλλαμβάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος τις έννοιες της πνευματικότητας και της θρησκείας. Όλα τα παραπάνω αποτελούν μέρος μιας νέας επιστήμης που ονομάζεται Νευροθεολογία, η οποία ασχολείται με τη μελέτη της σχέσης μεταξύ εγκεφαλικής λειτουργίας και θρησκευτικών ή μυστικιστικών τάσεων και εμπειριών.
Αφού ασχολήθηκε στο ξεκίνημα της καριέρας του με την μελέτη του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί το εγκεφαλικό δίκτυο σε περιπτώσεις όπως αυτές των νόσων του Αλζχάιμερ και του Πάρκινσον, της κατάθλιψης και του άγχους, ο Newberg χρησιμοποίησε την τεχνολογία της απεικόνισης του εγκεφάλου για τη μελέτη της αντίδρασης του εγκεφαλικού δικτύου σε περιπτώσεις θρησκευτικής κατάνυξης.
Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας του καθηγητή, που εργάστηκαν στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας, έμειναν έκπληκτα από τα αποτελέσματα της έρευνας.
«Όταν κάποιος μιλάει για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις ή πρακτικές, παρατηρείται μια πολύ μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα στην πρακτική και στις παραδόσεις».
Ο πρόσθιος λοβός του εγκεφάλου, η περιοχή πίσω από το μέτωπο, βοηθάει στην εστίαση της προσοχής μας στις προσευχές και στον διαλογισμό.
Ο πλευρικός λοβός του εγκεφάλου, ο οποίος βρίσκεται κοντά στο πίσω μέρος του εγκεφάλου, αποτελεί το κέντρο των αισθητήριων πληροφοριών. Ο Newberg τονίζει ότι η περιοχή αυτή σχετίζεται με το συναίσθημα της συνένωσης με κάτι μεγαλύτερο, που μας διακατέχει σε περιπτώσεις θρησκευτικής κατάνυξης.
Το κέντρο αισθημάτων του εγκεφάλου, που βρίσκεται στο κέντρο, ρυθμίζει τα συναισθήματα μας και είναι υπεύθυνο για τα αισθήματα του δέους και της χαράς.
Ο Newberg θεωρεί ότι η θρησκεία είναι ο κυριότερος παράγοντας ισορροπίας σε μια κοινωνία και τονίζει ότι παρόμοιες περιοχές του εγκεφάλου επηρεάζονται κατά τη διάρκεια της προσευχής και του διαλογισμού.
Ο Newberg προτείνει ότι το σύστημα απεικόνισης και ανάλυσης των λειτουργιών του εγκεφάλου μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση αλλά και στην απόδειξη της θεωρίας που υποστηρίζει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι κατασκευασμένος έτσι ώστε να πιστεύει στο Θεό.
Επιπλέον αναφέρει ότι είναι πιθανόν η ύπαρξη της πίστης να οφείλεται σε κάποια ιδιαίτερα παγκόσμια χαρακτηριστικά του ανθρώπινου εγκεφάλου τα οποία κάνουν πιο εύκολη την ανθρώπινη πίστη σε μια ανώτερη δύναμη.
Για έναν περίεργο λόγο, ο πιο ένθερμοι πιστοί αλλά και οι αθεϊστές στρέφονται στη μέθοδο της απεικόνισης του εγκέφαλου για τη στήριξη των απόψεων τους.
Κάποιοι μοναχοί και άλλοι πιστοί θεωρούν ότι η απεικόνιση του ανθρώπινου εγκεφάλου εξυπηρετεί ως απόδειξη μιας βαθιάς εσωτερικής σύνδεσης ανάμεσα στον άνθρωπο και στον Θεό.
Σύμφωνα με τους παραπάνω, ο μοναδικός λόγος δημιουργίας και ύπαρξης αυτής της τεχνολογίας είναι ο σκοπός του Θεού να βοηθήσει τον άνθρωπο να επικοινωνήσει μαζί Του μέσω των εγκεφαλικών διεργασιών.
Αντίθετα κάποιοι αθεϊστές, θεωρούν ότι αυτές τις απεικονίσεις αποτελούν τρανταχτή απόδειξη ότι τα συναισθήματα που συνδέονται με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και τον Θεό δεν είναι τίποτα άλλο από εκδηλώσεις του νευρωνικού δικτύου του εγκεφάλου.
Ο Scott Atran δεν θεωρεί τον εαυτό του άθεο, αλλά αναφέρει ότι η μέθοδος της απεικόνισης του εγκεφάλου μπορεί να προσφέρει πολύ λίγα για την κατανόηση του λόγου για τον οποίο οι άνθρωποι πιστεύουν στο Θεό. Ο Atran είναι ανθρωπολόγος και συγγραφέας του άρθρου: “In Gods We Trust: The Evolutionary Landscape of Religion.”
Ο Atran δεν θεωρεί ότι η θρησκεία και η πνευματικότητα είναι αξίες που έχουν εμφυτευτεί στον ανθρώπινο εγκέφαλο από το Θεό, θεωρεί ότι η θρησκεία είναι ένα προϊόν της εξέλιξης και της Δαρβινικής προσαρμογής.
«Για παράδειγμα δεν είμαστε «προγραμματισμένοι» να φτιάχνουμε βάρκες, όμως οι άνθρωποι όλων των πολιτισμών κατασκευάζουν βάρκες με τον ίδιο τρόπο», εξηγεί ο Atran.
«Σήμερα, η θρησκεία είναι αποτέλεσμα τόσο του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος αλλά και των αναγκών της κοινωνίας».
Ο Atran τέλος καταδεικνύει τις παλάμες των χεριών του ως άλλο ένα παράδειγμα της εξελικτικής σύμπτωσης. Τονίζει ότι οι πτυχές που έχουν δημιουργηθεί στα χέρια του είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης καθώς οι άνθρωποι από αρχαιοτάτων χρόνων δούλευαν με τα χέρια για την επιβίωση αλλά και την εξέλιξη τους.
Αν και οι πτυχές στα χέρια μας έχουν σχηματιστεί με τυχαίο τρόπο μέσα από τους αιώνες της εξέλιξης και της επιβίωσης, ο Atran αναφέρει ότι πολλοί πολιτισμοί σε όλο τον κόσμο προσπαθούν να ανακαλύψουν κάποιο νόημα σε αυτούς του σχηματισμούς.
Οι ανθρωπολόγοι όπως ο Atran θεωρούν ότι η θρησκεία είναι παραπροϊόν πολλών διαφορετικών εξελικτικών διαδικασιών, οι οποίες ευθύνονται για την καθημερινή δραστηριότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Παρόλα αυτά είναι σίγουρο ότι η θρησκεία κατέχει την ασύγκριτη ικανότητα να ενώνει τους ανθρώπους. Επίσης, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις έχουν βοηθήσει στην επιβίωση του ανθρώπινου είδους, στην προσαρμογή και την εξέλιξη στη διάρκεια των αιώνων.
Τέλος, θα πρέπει να αναγνωριστεί η προσφορά της θρησκείας στην αντιμετώπιση του θανάτου από τους ανθρώπους, στην αναγνώριση του θυμού και στην ανακάλυψη των συντρόφων μας.
Σήμερα, επιστημονικές απεικονίσεις μπορούν να εντοπίσουν τις σκέψεις μας για το Θεό, όμως θα χρειαστεί πολύ περισσότερη προσπάθεια, χρόνος και πίστη για την ανακάλυψη της αιτίας για την οποία επικαλούμαστε αρχικά τον Θεό.
Διάβασε επίσης: Ξεπερνώντας τις εικονικές μας φοβίες
