Enemy at the Gates (2001). Εχθρός προ των Πυλών

• Είδος Tαινίας: Πολεμική, Δραματική
• Ηθοποιοί: Joseph Fiennes, Jude Law, Rachel Weisz, Bob Hoskins, Ed Harris
• Σκηνοθεσία: Jean-Jacques Annaud
• Διάρκεια ταινίας: 131 λεπτά
• Ημερομηνία κυκλοφορίας: 15 Μαρτίου 2001
• Ελληνικός τίτλος: Εχθρός προ των Πυλών
• Σύνθεση, Εκτέλεση και Παραγωγή Μουσικής: James Horner
• Η κυκλοφορία του δίσκου μετά soundtracks έγινε από την Sony Classical το 2000 είναι συνολικής διάρκειας 76 λεπτά

Σημείωση: Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε μόνο με τη μουσική και τα σάουντρακ της ταινίας Enemy at the Gates (2001). Εχθρός προ των Πυλών.

Η ταινία “Enemy at the Gates” (2000) ήταν μια σοβαρή και ιδιαίτερα προσεγμένη προσπάθεια του σκηνοθέτη Jean-Jacques Annaud να αναπαραστήσει την κόλαση της πολιορκίας του Στάλινγκραντ από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Η σύγκρουση Σοβιετικών και Γερμανών μετατράπηκε σε προσωπική υπόθεση για τους Vassili (Jude Law) και Major Koenig (Ed Harris), δύο αλάνθαστους σκοπευτές, που θα μπλεχτούν σε ένα θανάσιμο παιχνίδι γάτας και ποντικιού.

Πρώτη επιλογή του σκηνοθέτη για τη μουσική της ταινίας του ήταν ο John Williams, μιας και είχε τις καλύτερες αναμνήσεις από τη συνεργασία τους στην ταινία “Seven Years in Tibet” (1997). O Williams, όμως, δεν ήταν διαθέσιμος και έτσι στράφηκε σε έναν άλλο γνώριμο συνεργάτη του από τα παλιά, τον James Horner, ο οποίος είχε γράψει το soundtrack της ταινίας “The Name of the Rose” (1986).

H μουσική του “Enemy at the Gates” δε θα έχει καμία σχέση με το ηλεκτρονικό soundtrack του “The Name of the Rose”. Η μουσική ενσάρκωση ενός πολεμικού δράματος απαίτησε μια μεγάλη ορχήστρα, μαζί με τη σύμπραξη μια επίσης μεγάλης χορωδίας. Ο σκοπός ήταν να δοθεί το μουσικό συνώνυμο της φρίκης του πολέμου, της στρατιωτικής του διάστασης, του δράματος, της τραγωδίας, της συντροφικότητας.

Ως προς το αμιγώς κινηματογραφικό της κομμάτι, η μουσική υπήρξε η απόλυτη συνοδεία των εικόνων, αποδίδοντας ό,τι υπαγορεύεται από τα δρώμενα. Μια υποψηφιότητα στα όσκαρ δε θα αποτελούσε έκπληξη, αν και τελικά αυτή δεν ήρθε. Όσο έκδηλος είναι ο λειτουργικός ρόλος της μουσικής στην ταινία, άλλο τόσο φανερά είναι κάποια προβλήματα που έρχονται στην επιφάνεια όταν εικόνα και μουσική χωριστούν.

Το soundtrack του “Enemy at the Gates” έχει δύο διακριτές αποχρώσεις, η μία ορίζεται από την στρατιωτική-πολεμική πλευρά της ταινίας και η άλλη από τη δραματική-συναισθηματική της πλευρά. Και για τις δύο μουσικές αποχρώσεις, ο Horner θα γράψει σε γενικές γραμμές πολύ αξιόλογη μουσική, αλλά με ορισμένες αδυναμίες που ίσως ενοχλήσουν κάποιους.

Η στρατιωτικής ατμόσφαιρας μουσική μπορεί να είναι ογκώδης στις σκηνές των μαχών (“Τhe River Crossing to Stalingrad” #1), μυστηριώδης με διαρκείς εντάσεις όσο αναπτύσσεται το κυνηγητό των δύο σκοπευτών (“The Tractor Factory” #7), όπως και ενοχλητικά αγωνιώδης και εκκοφαντική (“The Hunter Becomes the Haunted” #3).

Σε όλες αυτές τις στιγμές θα ακούσουμε αρκετές φορές ένα μοτίβο που συνδέεται με τον κίνδυνο και συστηματικά χρησιμοποιεί στις περισσότερες δουλειές του ο συνθέτης. Πρόκειται για ένα απλό και συνάμα χαρακτηριστικό μοτίβο από τα πνευστά που για πρώτη φορά έκανε την εμφάνισή του στο soundtrack του “Willow” (1988).

Τότε λειτούργησε πολύ καλά σαν ιδέα, αλλά κανένας δε φανταζόταν ότι θα το ακούγαμε σχεδόν σε όλα τα μετέπειτα action soundtracks του συνθέτη! Αυτό ενδεχομένως να λειτουργήσει αρνητικά στον ακροατή της μουσικής από το CD, αλλά βέβαια μόνο σε εκείνον που έχει γνώση της μουσικής του συνθέτη και τον ενοχλεί η επανάληψη.

Μία ακόμη πτυχή της στρατιωτικής μουσικής του “Enemy at the Gates” είναι η συνεισφορά της χορωδίας. Η ταινία ξεκινάει με την άφιξη του στρατευμένου Vassili στο Στάλινγκραντ, αφού πρώτα διασχίσει τον ποταμό Βόλγα. Το κομμάτι-μαραθώνιος “The River Crossing to Stalingrad” (#1) καλύπτει τη μουσική από την εισαγωγή της ταινίας.

Στα 15 λεπτά που διαρκεί δίνει μια πολύ καλή γεύση από όλη τη μουσική της ταινίας με τις συνεχείς εναλλαγές του, εμπεριέχοντας τη μουσική που συνόδευε την πλεον επιβλητική σκηνή της ταινίας. Το πανοραμικό πλάνο του ποταμού, με το φλεγόμενο Στάλινγκραντ να φαίνεται στο βάθος υπήρξε καθηλωτικό και σε αυτό συνέβαλε όχι μόνο η μαεστρία του σκηνοθέτη αλλά και η καθηλωτική μουσική του Horner.

Τότε είναι που η χορωδία εμφανίζεται σε όλη την εκρηκτική της ισχύ. Η περήφανη ρωσική χορωδία είναι ο ιδανικός τρόπος για να δοθεί το πατριωτικό στοιχείο των Σοβιετικών και κάνει αρκετές φορές την εμφάνισή της, όπως στο κομμάτι “Vassili’s Fame Spreads” (#3), καθώς η φήμη του γενναίου σκοπευτή Vassili εξαπλώνεται.

Παράλληλα με το θανάσιμο κρυφτό των δύο σκοπευτών που κυριαρχεί στην πλοκή της ταινίας, έχουμε και τη γέννηση μιας ιστορίας αγάπης ανάμεσα στους Vassili (Jude Law) και Tania (Rachel Weisz). O συνθέτης γράφει ένα θέμα που εξυπηρετεί διπλό σκοπό, από τη μία λειτουργεί ως love theme για το ζευγάρι και από την άλλη ως κεντρικό δραματικό θέμα της ταινίας. H χρήση του είναι συχνή, άλλοτε υποτονική, άλλοτε ενσωματώνεται στη δράση και άλλοτε σαρωτική δίνοντας μια τραγική διάσταση στη μουσική.

Στο “Betrayal” (#10) διαβαίνει τις περισσότερες από τις εκφάνσεις του (συνοδεύεται μέχρι και από τη χορωδία), και έτσι παίρνουμε το πιο δραματικά φορτισμένο κομμάτι του CD. Περαιτέρω ανάπτυξη του θέματος, σε πιο μιλιταριστικό ύφος, θα έχουμε στο κομμάτι “Tania (End Credits)” (#12). To ζητούμενο με το ιδιαίτερα όμορφο αυτό θέμα είναι η φανερή ομοιότητά του με το βασικό θέμα που έγραψε ο John Williams για την ταινία “Schindler’s List” (1993).

Το αν πρόκειται για σύμπτωση ή κάτι άλλο, αυτό παραμένει αδιευκρίνιστο. Σε κάποιους ίσως να είναι ενοχλητική αυτή η ομοιότητα, σε κάποιους άλλους ίσως όχι. Το γεγονός πάντως είναι ότι το θέμα αυτό είχε μέγα δραματικό ρόλο στην ταινία και πραγματικά εκτόξευσε στα ύψη το συγκινησιακό της αντίκτυπο.

Tracklist

1. The River Crossing to Stalingrad (15:14)
2. The Hunter Becomes the Hunted (5:53)
3. Vassili’s Fame Spreads (3:40)
4. Koulikov (5:13)
5. The Dream (2:35)
6. Bitter News (2:38)
7. The Tractor Factory (6:43)
8. A Sniper’s War (3:25)
9. Sacha’s Risk (5:37)
10. Betrayal (11:28)
11. Danilov’s Confession (7:13)
12. Tania (6:53)

Δείτε παρακάτω το trailer της ταινίας Enemy at the Gates (2001). Εχθρός προ των Πυλών.