Η παγκόσμια οικονομία φαίνεται να εισέρχεται σε περίοδο ανάκαμψης, η οποία, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, δείχνει να είναι διατηρήσιμη. Η ανάκαμψη της οικονομίας ξεκινά από τις ΗΠΑ, υποβοηθούμενη από τη νομισματική ισοτιμία δολαρίου-ευρώ, αλλά σε αυτήν αναμένεται να δηλώσει παρούσα και η Ευρωπαϊκή Eνωση, προσδοκώντας την έξοδο της γερμανικής οικονομίας από τη στασιμότητα.
Εντούτοις, το κλίμα που διαμορφώνεται στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων απέχει παρασάγγας από το κλίμα ευφορίας που επικρατούσε πριν από έξι ή επτά χρόνια, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να παραμένουν εξαιρετικά διστακτικές στο να διαθέσουν κεφάλαια σε νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες, ανανέωση τεχνολογικού εξοπλισμού και προσλήψεις.
Στη δημιουργία αυτού του φαινομένου συμβάλλει, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες αλλά και με τα πορίσματα του World Economic Forum στο Nταβός, ο μειωμένος βαθμός εμπιστοσύνης των επενδυτών έναντι των επιχειρήσεων, που εξαρτάται πλέον και από τον βαθμό του κινδύνου να ξεσπάσει ένα νέο λογιστικό σκάνδαλο ή μια νέα κρίση εταιρικής διακυβέρνησης.
Παράλληλα, οι κυβερνήσεις σπεύδουν να υιοθετήσουν αυστηρότερο νομοθετικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει διαφανέστερη και ηθικότερη εταιρική διακυβέρνηση, εισάγοντας αναπόφευκτα εμπόδια στη λήψη αποφάσεων των διοικητικών συμβουλίων όταν αυτά καλούνται να εγκρίνουν σημαντικά σχέδια επέκτασης. Οι ποινές για τους διευθύνοντες συμβούλους και τους οικονομικούς διευθυντές έχουν γίνει αυστηρότερες από αυτές που αντιμετωπίζουν ακόμη και δολοφόνοι σε αμερικανικές πολιτείες.
Η εταιρική διακυβέρνηση
Η εταιρική διακυβέρνηση (ΕΔ) αποτελεί το νέο πλαίσιο εταιρικής πρακτικής και συμπεριφοράς με στόχο τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των επιχειρήσεων και του ευρύτερου επενδυτικού κοινού.
Η δημιουργία του κλίματος εμπιστοσύνης είναι απαραίτητη, αφενός λόγω της ανάγκης των επιχειρήσεων για άντληση των αναγκαίων πόρων για την ανάπτυξή τους, αφετέρου γιατί η τελευταία δεκαετία σημαδεύτηκε από γεγονότα (χρηματιστηριακές φούσκες, σκάνδαλα Enron, Worldcom, Parmalat κ.λπ.) που δημιούργησαν έντονο κλίμα δυσπιστίας του επενδυτικού κοινού απέναντι στις επιχειρήσεις.
Εντούτοις, η πρωτοβουλία διαμόρφωσης νέου πλαισίου Ε.Δ., αντί των επιχειρήσεων προήλθε από τις κυβερνήσεις, με την αναμόρφωση της νομοθεσίας (αποκορύφωμα ο νόμος Σαμπάνη-Oxley στις ΗΠΑ). Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την επιβολή περιοριστικών διατάξεων που δημιουργούν κατ’ αρχήν αυστηρότερο πλαίσιο λειτουργίας για τις επιχειρήσεις, οι οποίες φοβούνται την επιβολή πρόσθετης γραφειοκρατίας.
Παγκοσμιοποίηση και Ε.Δ.
Η πρώτη αυθόρμητη ερώτηση είναι: μπορούν οι επιχειρήσεις να αποφύγουν την προσαρμογή τους στις κατευθύνσεις που επιβάλλει η Ε.Δ.; Η απάντηση είναι: όσο μπορούν να ξεφύγουν από τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, άλλο τόσο μπορούν να αποφύγουν τις επιταγές της ορθής Ε.Δ.
Πράγματι, οι δύο αυτές έννοιες συμβαδίζουν. Η παγκοσμιοποίηση, που ωθείται από τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, την ανάγκη προσθήκης νέων αγορών, την υποχρέωση των αναπτυγμένων οικονομιών να δώσουν ρόλο στα φτωχά κράτη του Τρίτου Κόσμου, τη διεθνοποίηση του κεφαλαίου, δημιουργούν ένα νέο τοπίο συνθηκών laissez-passer, laissez-faire.
Αυτό το νέο τοπίο δεν μπορεί παρά να αποκτήσει τους κανόνες του. Οι κανόνες της νέας πραγματικότητας περιλαμβάνουν κατ’ αρχήν δύο μεγάλες περιοχές: πώς λειτουργούμε και πώς μετράμε τα μεγέθη μας. Στο πρώτο απαντά το πλαίσιο κατευθύνσεων της Ε.Δ. Στο δεύτερο τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα. Και τα δύο είναι μάλλον δύσκολο να τα αποφύγουν οι επιχειρήσεις, εφόσον επιθυμούν να είναι ζώσες οντότητες της νέας εποχής.
Η προσαρμογή στο πλαίσιο της ορθής ΕΔ θα δώσει στις επιχειρήσεις την κατ’ αρχήν πιστοποίηση, θα αποτελέσει το διαβατήριό τους στο νέο ταξίδι της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.
Η πρόκληση
Βέβαια, οι διοικήσεις των επιχειρήσεων εξακολουθούν να έχουν τους ίδιους επιχειρησιακούς στόχους: αύξηση πωλήσεων, μείωση κόστους, αύξηση κερδοφορίας, υποκίνηση ανθρώπινου δυναμικού, άντληση φθηνών κεφαλαίων. Ως εκ τούτου, η επιβολή νέων διατάξεων Ε.Δ., εφόσον εκληφθεί ως σύνολο πρόσθετων περιορισμών, είναι εύλογο να αντιμετωπισθεί ως μείωση της ευελιξίας στη λήψη αποφάσεων, ως αύξηση της γραφειοκρατίας και, αναπόφευκτα, ως αύξηση του λειτουργικού κόστους της επιχείρησης.
Μπορεί η επιβολή του νέου πλαισίου Ε.Δ. να μετατραπεί σε θετική εξέλιξη για τις επιχειρήσεις; Το ιστορικό παράδειγμα υπάρχει: η βιομηχανία κατάφερε να ενσωματώσει στην καθημερινή της λειτουργία τις απαιτήσεις για αυξημένη ποιότητα, παρά το ότι αρχικώς αντιμετωπίσθηκαν ως πρόσθετο κόστος.
Πώς μπορεί λοιπόν η Ε.Δ. να λειτουργήσει θετικά για τις επιχειρήσεις, όχι μόνον ως προς επιθυμητά χαρακτηριστικά όπως η διαφάνεια, η εμπιστοσύνη κ.λπ. αλλά και ως προς άλλες παραμέτρους, λιγότερο δημοφιλείς, όπως η πρόσθετη γραφειοκρατία και οι πρόσθετες λειτουργικές δαπάνες;
Κατ’ αρχάς, ας δούμε τι έχουν να κερδίσουν, ποια είναι τα θετικά στοιχεία αυτής της προσπάθειας:
- Mεγαλύτερη εμπιστοσύνη των κεφαλαιαγορών και του ευρύτερου επενδυτικού κοινού προς την επιχείρηση, που θα οδηγήσει σε υψηλότερες αποτιμήσεις εταιρικής αξίας, ευκολότερη άντληση κεφαλαίων, χαμηλότερο κόστος κεφαλαίου,
- αυξημένη αίσθηση ασφάλειας στα μέλη των διοικητικών συμβουλίων και στα διευθυντικά στελέχη, που θα διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων, αλλά και θα προσελκύει ικανότερα και ωριμότερα στελέχη από την αγορά εργασίας,
- αυξημένη αξιοπιστία απέναντι στους πελάτες και τους προμηθευτές που μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερες συμφωνίες.
Επιπλέον, ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι η ορθή Ε.Δ. και η εταιρική επιβίωση είναι ισχυρά συνδεδεμένες: οι πιθανότητες επιβίωσης και ο δυναμισμός των επιχειρήσεων αυξάνουν όταν οι τελευταίες τείνουν προς την εφαρμογή ορθής Ε.Δ. Πρόσφατη έρευνα της KANTOR, σε συνεργασία με το London Business School, κάλυψε τις μεγαλύτερες από πλευράς ενεργητικού εταιρείες στην Ελλάδα, για την περίοδο 1945-2000. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι οι επιχειρήσεις των οποίων το μοντέλο και οι πρακτικές διοίκησης προσέγγιζαν τις κατευθύνσεις της ορθής Ε.Δ., εμφάνισαν μεγαλύτερη συχνότητα και χρονική διάρκεια παρουσίας στην ομάδα των 100 μεγαλύτερων επιχειρήσεων, όπως αυτή διαμορφωνόταν διαχρονικά στην περίοδο 1945-2000.
Η δημιουργία κατάλληλης και αποτελεσματικής υποδομής για την εφαρμογή της ορθής Ε.Δ. περιλαμβάνει:
- Tη διαμόρφωση οργάνων διοίκησης με σαφείς ρόλους, αρμοδιότητες και υποχρεώσεις τόσο των οργάνων όσο και των προσώπων που τα συνθέτουν,
- Tη δημιουργία της οργανωτικής δομής και των εταιρικών διαδικασιών,
- Tη δημιουργία αποτελεσματικού συστήματος εσωτερικού ελέγχου,
- Tη δημιουργία συστήματος αποτελεσματικής και δομημένης επικοινωνίας της επιχείρησης με το εξωτερικό της περιβάλλον, με στόχο την εμβάθυνση της εμπιστοσύνης και με το εσωτερικό της περιβάλλον, με στόχο την αλλαγή κουλτούρας των στελεχών και των εργαζομένων.
Αναμφίβολα, τα παραπάνω, με κατάλληλο σχεδιασμό και αποτελεσματική εφαρμογή, θα προσδώσουν αξία στις επιχειρήσεις: μέσω της βελτίωσης των εσωτερικών τους δομών, αλλά και μέσω της δημιουργίας νοοτροπίας εξωστρέφειας και ενεργού επικοινωνίας με το περιβάλλον τους, διευρύνοντας τα όριά τους και μετατρέποντας σε ανοιχτά, αλληλοεπιδρώντα οργανικά συστήματα.
Στις επιχειρήσεις, όπως και στην οικονομία, η ψυχολογία μετρά. Και η θετική ψυχολογία επιβάλλει να βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο και όχι μισοάδειο.
