Για την επιστήμη δεν έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Και όμως, η ομοιοπαθητική δεν είναι ανάξια λόγου. Αξιοποιεί το φαινόμενο πλασίμπο, πράγμα που τις περισσότερες φορές είναι προτιμότερο από την κατάχρηση φαρμάκων.
Η ακριβής τοποθεσία δεν είναι γνωστή, αλλά μάλλον συνέβη στη Λιόν της Γαλλίας. Οι εκπρόσωποι μιας γνωστής γαλλικής φαρμακευτικής εταιρείας θυσίασαν μια Anas barbariae, μία και μοναδική πάπια. Το συκώτι και την καρδιά του ζώου τα χρησιμοποίησαν για να παραγάγουν εκατομμύρια δόσεις Oscillococcinum, ομοιοπαθητικό φάρμακο που προλαμβάνει τη γρίπη και τα κρυολογήματα και το οποίο χρησιμοποιούν εκατομμύρια άνθρωποι του δυτικού κόσμου μέχρι σήμερα. Με λίγα λόγια, η πάπια αποδείχθηκε χρυσωρυχείο. Σήμερα, μόνο στη Γαλλία, πέντε εκατομμύρια άνθρωποι λαμβάνουν το Oscillococcinum.
Η πιο επιθετική θεραπεία φτάνει τις έξι δόσεις και κοστίζει δεκατέσσερα ευρώ. Συνεπώς, εκείνη η πάπια αξίζει εκατομμύρια ευρώ, καθόλου άσχημα για τους παρασκευαστές και εμπόρους του σκευάσματος. Μήπως όμως η θυσία του πτηνού ήταν μάταιη;
Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα;
Προσεγγιστικές μελέτες
Η ιστορία της ομοιοπαθητικής μετρά ήδη διακόσια χρόνια. Το τελευταίο κεφάλαιο μέχρι στιγμής γράφτηκε με αφορμή το κύριο άρθρο του αξιόπιστου ιατρικού περιοδικού The Lancet με τίτλο «Το τέλος της ομοιοπαθητικής».
Το άρθρο σχολιάζει τη μελέτη του Αϊτζίν Σανγκ, από το Πανεπιστήμιο της Βέρνης, το οποίο αντικρούει εκατό προηγούμενες δημοσιεύσεις της ομοιοπαθητικής χρησιμοποιώντας ισάριθμες σχετικές με παραδοσιακές θεραπείες, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι έρευνες της ομοιοπαθητικής δεν έχουν γίνει με ορθό τρόπο. Ακόμη όμως και αν έχουν γίνει σωστά, αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των συμβατικών θεραπειών και την αναποτελεσματικότητα της ομοιοπαθητικής. Σύμφωνα με τον Σανγκ, οι έρευνες καταδεικνύουν ότι η ομοιοπαθητική τίθεται υπό σοβαρή αμφισβήτηση.
Η δημοσίευση του Lancet δεν θα πείσει όλους όσοι πιστεύουν στην ομοιοπαθητική, την οποία ανέπτυξε τον 18ο αιώνα ο Γερμανός γιατρός Σάμιουελ Χάνεμαν. Εκείνη την εποχή η παραδοσιακή ιατρική δεν ήταν σε θέση να κάνει διάγνωση των ασθενειών και περιοριζόταν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων με θεραπείες πιο θανατηφόρες από τις ίδιες τις νόσους, κυρίως με αφαιμάξεις και υποκλυσμούς.
Ήταν τόσο επιβλαβείς, ώστε το 1860, σε μια συγκέντρωση γιατρών, ο Όλιβερ Γουέντελ Χολμς, από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ της Βοστόνης, δήλωσε: «Είμαι απολύτως πεπεισμένος ότι αν το σύνολο του περιεχομένου της ιατρικής που χρησιμοποιούμε σήμερα πήγαινε στον πάτο της θάλασσας, θα ήταν προς όφελος της ανθρωπότητας και προς ζημία των ψαριών».
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η θεραπεία του Χάνεμαν ήταν ένα βήμα προόδου. Ακόμη και αν δεν ήταν αποτελεσματική, τουλάχιστον δεν ήταν επιβλαβής. Πράγματι, έρευνες σχετικές με τις επιδημίες του παρελθόντος κατέδειξαν ότι η θεραπεία του Χάνεμαν έσωσε περισσότερους ασθενείς από τις παραδοσιακές μεθόδους ίασης.
Το νερό θυμάται
Ο Χάνεμαν ήταν πεπεισμένος ότι η ίδια ουσία η οποία στα υγιή άτομα και σε μεγάλες δόσεις προκαλεί μια νόσο, σε ασθενείς και σε απειροελάχιστες δόσεις θα μπορούσε να θεραπεύσει. Σύμφωνα με την άποψή του, η αραίωση έκανε πιο ενεργό το φάρμακο και η δράση του ενισχυόταν με αλλεπάλληλες κάθετες δονήσεις πάνω από την Αγία Γραφή! Τα φάρμακά του διατήρησαν την αρχική λατινική ονομασία της ουσίας. Το Mephitis putorius, εκχύλισμα του περιπρωκτικού αδένα του κουναβιού, χορηγείται για την καταπολέμηση του παροξυσμού του βήχα, το Pediculus capitis, η ψείρα των μαλλιών, θεραπεύει την ψωρίαση, τον κνησμό και το σκάσιμο των χεριών, ενώ το Pulex irritans, ο ψύλλος του ανθρώπου, συνιστάται για τους πόνους της περιόδου.
Ακόμη όμως και οι πιο λεπτομερείς και εξελιγμένες μέθοδοι ανάλυσης δεν θα έβρισκαν ούτε ίχνος από την πρωτεΐνη του κουναβιού ή της ψείρας στα ομοιοπαθητικά σκευάσματα. Αυτό εγγυάται ο μαθηματικός νόμος που διατύπωσε το 1811 ο Ιταλός ευγενής Αμεντέο Αβογκάρντο. Με βάση αυτόν, μπορούμε να υπολογίσουμε ότι σε ένα διάλυμα (βλ. πλαίσιο στην επόμενη σελίδα), 12 CH (εκατοστιαίες μονάδες Χάνεμαν) περιέχουν 0,6022 μόρια, δηλαδή κανένα. Συνεπώς, οι επιπλέον διαλύσεις αραιώνουν νερό σε νερό. Το αποτέλεσμα;
Ο διακεκριμένος Γάλλος νοσολόγος Ζακ Μπενβενίστ υποστήριξε το 1988 στις σελίδες του επιστημονικού περιοδικού Nature ότι το νερό που έχει υποστεί ανάδευση διατηρεί μια «ανάμνηση» των ουσιών που περιείχε στο παρελθόν και ότι ακριβώς αυτή η ανάμνηση θα μπορούσε να θεραπεύσει. Τα επαναλαμβανόμενα πειράματα που διενήργησε ο Μπενβενίστ ενώπιον μαρτύρων και άλλων ερευνητών, συμπεριλαμβανομένων κατόχων Νομπέλ Χημείας, δεν επιβεβαίωσαν τους ισχυρισμούς του.
Στην πράξη, η ομοιοπαθητική έρχεται σε αντίθεση με όλες τις θεμελιώδεις αρχές της σύγχρονης φαρμακολογίας. Η βασική της αρχή συνίσταται στην είσοδο ενός μορίου, όπως ένα κλειδί μέσα σε κλειδαριά, στο κύτταρο μέσω ενός υποδοχέα. Χωρίς το μόριο ή χωρίς τον υποδοχέα δεν υφίσταται φαρμακευτικό αποτέλεσμα. Αν η ομοιοπαθητική λειτουργεί, αυτό συμβαίνει χάρη σε ένα φαινόμενο μέχρι στιγμής άγνωστο. Ευτυχώς, διότι αν το νερό διατηρεί την ανάμνηση αυτού που περιείχε θα θυμόταν επίσης όλες τις επιβλαβείς ουσίες που έφερε στο παρελθόν.
Ηλεκτροχημικά σήματα
Αν δεν υφίσταται η φαρμακευτική αποτελεσματικότητα, τότε πώς εξηγούνται οι θεραπευτικές επιτυχίες της ομοιοπαθητικής; «Από το φαινόμενο πλασίμπο», απαντά ο κος Ηλίας Κούβελας, καθηγητής Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Πρόκειται για φαινόμενο που παίζει σημαντικό ρόλο και στην παραδοσιακή ιατρική. Τι ακριβώς συμβαίνει; Είναι ένα φυσικό φαινόμενο που έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά από απεικονιστικές μεθόδους όπως το PET (Τομογραφία Εκπομπής Ποζιτρονίων) και το MRI (Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού) οι οποίες «φωτογραφίζουν» σε πραγματικό χρόνο την εγκεφαλική λειτουργία.
Οι έρευνες κατέδειξαν ότι η μετάδοση των δυσάρεστων αισθημάτων, τα οποία στην ιατρική αντιστοιχούν στις αδιαθεσίες, είναι μια πορεία ηλεκτροχημικών σημάτων. Οι νευρικές απολήξεις του σώματος και των οργάνων μεταδίδουν την πληροφορία στον εγκέφαλο. Εκεί τα μηνύματα κωδικοποιούνται ως «πόνος», «κνησμός», «ναυτία», «κρύο», «ζέστη» κ.λπ. Πρόκειται για το αλγοϋποδεκτικό σύστημα, που συνδέεται με την αντίληψη των δυσάρεστων αισθήσεων. Παράλληλα όμως υπάρχει και το αντιαλγοϋποδεκτικό, το οποίο αντιμάχεται τα δυσάρεστα αισθήματα.
Σε αυτό πρωταγωνιστές είναι οι ενδορφίνες, ουσίες παρόμοιες με το όπιο που παράγονται με φυσικό τρόπο από τον εγκέφαλο και παρεμβάλλονται στο αλγοϋποδεκτικό σύστημα μειώνοντας ή αναστέλλοντας τη μετάδοση αρνητικών μηνυμάτων. Κάποιοι υποδοχείς είναι εκείνοι στους οποίους δρουν τα παυσίπονα και τα ναρκωτικά. Με λίγα λόγια, δεν έχει τόση σημασία τι διοχετεύεται σε αυτούς τους υποδοχείς αφού το φαινόμενο είναι πάντα ίδιο: η μείωση του δυσάρεστου αισθήματος.
Πολλά φάρμακα
Το φυσικό σύστημα καταπολέμησης του πόνου ενεργοποιείται όταν είμαστε βέβαιοι ότι θεραπευόμαστε, ακόμη και αν το φάρμακο είναι καθαρό νερό. Η ίδια λειτουργία εμφανίζεται και στα ζώα, τα οποία αναγνωρίζουν τη θεραπευτική φροντίδα.
Για να αυξήσουμε την παραγωγή φυσικών οπιοειδών αρκεί να ακούσουμε ότι το φάρμακο που πήραμε είναι παυσίπονο, κάτι που μειώνει τον πόνο κατά 28%. «Ίσως η επίδραση της ομοιοπαθητικής να βασίζεται στην ψυχολογική επίδραση. Όμως τα αποτελέσματά της είναι βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα, ενώ στη συνέχεια εξαφανίζονται» τονίζει ο κος Κούβελας.
Οι ασθενείς του Ιπποκράτη, θεμελιωτή της δυτικής ιατρικής, υποστήριζαν ότι οι θεραπείες του ήταν αποτελεσματικές. Σήμερα γνωρίζουμε ότι στηρίζονταν στην ικανότητα του οργανισμού να αυτοθεραπεύεται, καθώς και στο φαινόμενο πλασίμπο. Ενδιαφέρον είναι ότι αυτό το φαινόμενο δρα ακόμη και όταν κάποιος παίρνει συμβατικά φάρμακα. Σύμφωνα με μελέτες, το 35-45% των σύγχρονων θεραπειών δεν έχουν συγκεκριμένη επίδραση στις ασθένειες που υποτίθεται ότι καταπολεμούν.
Η παραδοσιακή όμως ιατρική έχει ένα μειονέκτημα σε σχέση με την ομοιοπαθητική: τις παρενέργειες, οι οποίες συχνά είναι σοβαρές, σε αντίθεση με την ομοιοπαθητική η οποία δεν έχει καμία. Ο κος Κούβελας, ο οποίος αντιμετωπίζει κριτικά την ομοιοπαθητική, τονίζει ότι και το πολύ νερό έχει παρενέργειες: «Ο γιατρός καλείται να κρίνει την κατάλληλη στιγμή τι είναι πιο σημαντικό για την υγεία του ασθενούς, να εξετάζει τα επίπεδα των φαρμάκων στο αίμα του και να προχωρά σε μείωση ή αύξηση της δοσολογίας».
Αν αληθεύει ότι τα αντιβιοτικά σώζουν ζωές, αληθεύει επίσης ότι πολύ συχνά οι συνταγογραφήσεις είναι λανθασμένες. Τις περισσότερες φορές καταφεύγουμε στα αντιπυρετικά για πυρετό 38 βαθμών, όταν είναι προτιμότερο να μην επέμβουμε καθόλου. Μεγάλο μέρος των αδιαθεσιών –κεφαλαλγίες, ναυτία, βήχας, πόνος των αφτιών και του λαιμού- θεραπεύονται από μόνες τους.
Νερό και μέντα
Εν κατακλείδι, αν αληθεύει ότι η ομοιοπαθητική στερείται επιστημονικής βάσης, άλλο τόσο αληθεύει ότι προκαλεί λιγότερες βλάβες από τα παραδοσιακά φάρμακα στα οποία γίνεται κατάχρηση για να εξαφανιστούν τα συμπτώματα, χωρίς όμως να θεραπεύεται η νόσος.
Επομένως, η καλύτερη λύση θα ήταν να απευθυνόμαστε σε έναν καλά εκπαιδευμένο γιατρό που είναι σε θέση να αξιοποιεί το φαινόμενο πλασίμπο μέσω της ομοιοπαθητικής και να προτείνει αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής με σκοπό να βελτιώσει τη φυσική κατάσταση του ασθενούς. Ο ειδικός αυτός θα πρέπει επίσης να μπορεί να διαγνώσει έγκαιρα τη νόσο που απαιτεί χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής.
Όσο για τους γονείς, για να θεραπεύσουν πολλές αδιαθεσίες των μωρών τους, μπορούν να τους χορηγούν Aq. Menth. Pip., ισχυρό όπλο των φαρμακοποιών του παρελθόντος. Κάτω από αυτή την ονομασία κρύβεται το «νερό με μέντα», ένα δυνατό πλασίμπο. Λίγες σταγόνες σε ένα ποτήρι ή σε μια πρέζα ζάχαρη, όταν χορηγηθούν με την απαιτούμενη για την περίσταση σοβαρότητα, δρουν στο αντιαλγοϋποδεκτικό σύστημα χωρίς παρενέργειες και με μηδενικό κόστος.
