Η πρώτη μου επαφή με άνθρωπο που είναι εξαρτημένος στο διαδίκτυο ήταν το 2007, όταν εκεί που περπατούσα για να πάω στη δουλειά μου, με σταματάει ένα νεαρό άγνωστο άτομο και μου ζητάει χρήματα για να πληρώσει τα νοσήλια στην ιδιωτική κλινική που ήθελε να πάει για να θεραπευτεί και τελικά να απεξαρτηθεί από αυτήν την ύπουλη ψυχική ασθένεια.
Να σημειωθεί πως τότε δεν ήταν αναγνωρισμένη ως ασθένεια η συγκεκριμένη εξάρτηση από την επιστημονική κοινότητα, και απλά η καταπολέμηση της γινόταν με διάφορες άσχετες πρακτικές που σήμερα δεν είναι αποδεκτές.
Προφανώς, επειδή η κύρια ενασχόληση μου είναι η τεχνολογία και κατ’ επέκταση το διαδίκτυο, μου κέντρισε το ενδιαφέρον, και του είπα να κάτσουμε σε μία καφετέρια για να μιλήσουμε και να μου εξηγήσει αναλυτικά το ζήτημα του, και δεσμεύομαι πως θα φροντίσω να του βρω ένα ειδικό για να τον βοηθήσει. Έτσι για την ιστορία, το συγκεκριμένο άτομο τελικά τα κατάφερε, μετά από πολύ κόπο και προσπάθεια, και πλέον ζει μία φυσιολογική ζωή, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει περίπτωση κάποια στιγμή στο μέλλον να υποτροπιάσει, και να γυρίσει ξανά πίσω στα παλιά.
Για να λέμε τα πράγματα με το όνομα τους. Είμαι ένας από εκείνους τους ανθρώπους που πιστεύει ακράδαντα πως το διαδίκτυο είναι μία από τις σπουδαιότερες τεχνολογικές εφευρέσεις, τόσο του προηγούμενου, όσο και του τωρινού αιώνα, γιατί είναι χρήσιμο στην πλειοψηφία του πληθυσμού που κατοικεί σε αυτόν τον πλανήτη, και δεν εξυπηρετεί μόνο ένα μικρό μέρος εξ αυτών. Επομένως, οφείλουμε να κατανοήσουμε πως όταν γίνεται σωστή χρήση του διαδικτύου μπορούν να προκύψουν πολλά και ουσιαστικά οφέλη, όχι μόνο για την προσωπική μας ζωή, αλλά και για τον επαγγελματικό μας τομέα. Όμως, όπως έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι: «Παν μέτρον άριστον».
Παρακάτω θα σας αναλύσω όλες τις σημαντικότερες πτυχές του συγκεκριμένου ζητήματος, δηλαδή πως θα καταλάβεις εάν είσαι εθισμένος, τι θα πρέπει να κάνεις, πως δύναται να το αποφύγεις και πως θα πρέπει να πορευτείς στο εγγύς και μακρινό μέλλον.
Ποιες κοινωνικές ομάδες είναι επιρρεπείς στον εθισμό του διαδικτύου
Έχουν γίνει αμέτρητες έρευνες από σοβαρά πανεπιστήμια ανά την υφήλιο αναφορικά για το συγκεκριμένο ζήτημα, που όλες λίγο – πολύ λένε το ίδιο πράγμα, αλλά με διαφορετικά λόγια, δηλαδή ό,τι ο εθισμός στο διαδίκτυο δεν γνωρίζει κοινωνική τάξη, αντιλήψεις, πεποιθήσεις και ούτω καθεξής. Ωστόσο οι κοινωνικές ομάδες που έχουν την τάση να είναι επιρρεπείς σε αυτό το περίεργο φαινόμενο είναι συνήθως τα πολύ φτωχά άτομα, οι άνεργοι, τα παιδιά, οι έφηβοι, οι άνθρωποι με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και γενικότερα όσοι δεν έχουν ενδιαφέροντα στη ζωή τους και κάθονται όλη μέρα κλεισμένοι μέσα στο σπίτι, με αρνητική συνέπεια να βρίσκουν διέξοδο μονάχα στο διαδίκτυο και να μην ασχολούνται με τίποτα άλλο.
Βέβαια, για να μην υπάρξουν παρανοήσεις, δεν σημαίνει πως οι υπόλοιποι εξαιρούνται από ετούτη την ιδιομορφία, και μάλιστα υπάρχει πιθανότητα να βρεθεί ο καθένας από εμάς σε αυτή την δύσκολη θέση, ανά πάσα στιγμή. Οπότε, καλό είναι να είσαστε σε επιφυλακή, αφού ομολογουμένως είθισται να είναι προτιμότερη η πρόληψη από τη θεραπεία. Θα σας παραθέσω μία παροιμία του ελληνικού θυμόσοφου λαού που ταιριάζει απόλυτα σε αυτή την περίπτωση: «Κάλλιο γαϊδουρόδενε, παρά γαϊδουρογύρευε».
Τι εστί εξάρτηση από το διαδίκτυο
Η εξάρτηση από το διαδίκτυο είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο το οποίο βρίσκεται υπό εξέταση από την επιστημονική κοινότητα και δεν έχει ακόμη κατηγοριοποιηθεί επίσημα σε κάποια ομάδα διαταραχών. Σύμφωνα με ερευνητές, ετούτος ο εθισμός θα μπορούσε να οριστεί ως η ανικανότητα του ανθρώπου να ελέγξει τη χρήση του διαδικτύου, η οποία τελικά μπορεί να προκαλέσει κάποιες ψυχολογικές και κοινωνικές δυσκολίες, οι οποίες φυσικά μετέπειτα θα μεταφερθούν στην σχολική ζωή, εφόσον πρόκειται για ανήλικες και στην επαγγελματική ζωή στους ενήλικες.
Είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε πως οι διαδικτυακές συμπεριφορές εξάρτησης περιλαμβάνουν πέντε τύπους:
- Ο πρώτος τύπος περιλαμβάνει την υπερβολική χρήση ιστότοπων που απευθύνονται σε ενηλίκους για διαδικτυακό σεξ (αγγλικά: cyber sεx) και την παρακολούθηση πορνογραφικού υλικού.
- Ο δεύτερος τύπος αφορά τις διαδικτυακές σχέσεις, δηλαδή η υπερβολική ενασχόληση σε διαδικτυακές διαπροσωπικές σχέσεις στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, όπως Facebook, Twitter, Instagram κ.λπ.
- Ο τρίτος τύπος αφορά την εντατική χρήση του διαδικτυακού τζόγου και των ηλεκτρονικών αγορών. Είναι γεγονός πως η αλματώδης ανάπτυξη και η αύξηση του αριθμού των ιστοχώρων που προσφέρουν τυχερά παιχνίδια, και η άμεση και η συνεχής διαθεσιμότητα τους, δηλαδή 24 ώρες το 24ωρο, που έχει την ιδιότητα να παρακάμπτει τους περιορισμούς του φυσικού χώρου και χρόνου που είθισται να έχουν τα αντίστοιχα παραδοσιακά τυχερά παιχνίδια με αποτέλεσμα να εντείνουν το πρόβλημα.
- Στον τέταρτο τύπο συγκαταλέγεται η υπερβολική περιήγηση, δηλαδή το διαρκές και συνεχόμενο σερφάρισμα στο διαδίκτυο και οι αναζητήσεις σε βάσεις δεδομένων.
- Τέλος, ο πέμπτος τύπος αφορά την υπερβολική ενασχόληση με τους επιτραπέζιους και φορητούς υπολογιστές, τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα, όπου κατά γενική ομολογία βοηθούν στην εμμονή να παίζει κάποιος βιντεοπαιχνίδια, που όπως φαίνεται στη χώρα μας, μαζί με τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν τους πρωταρχικούς παράγοντες που οδηγούν στο βαρύ εθισμό και την εξάρτηση από το διαδίκτυο.
Ποια είναι τα σημάδια και τα συμπτώματα εθισμού στο διαδίκτυο
Για να μην υπάρξουν παρερμηνείες, τα συμπτώματα ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο και προφανώς δεν είναι σε όλους τα ίδια. Ωστόσο σε πρώτη φάση, το άτομο παρουσιάζει κάποια γενικά συμπτώματα που εντοπίζονται σχεδόν σε όλους εκείνους που ταλαιπωρούνται από αυτόν τον βραχνά, εν ολίγοις που δείχνουν ό,τι η χρήση του διαδικτύου είναι ή τείνει να γίνει προβληματική, με ιδιαίτερο επηρεασμό των συναισθημάτων στην προσωπική ζωή και στην κοινωνική συναναστροφή με τους υπόλοιπους ανθρώπους, χωρίς όμως να παραπέμπει άμεσα ό,τι πρόκειται για ασθένεια.
Για παράδειγμα μπορεί να παρατηρηθούν τα εξής:
- Αδυναμία του ατόμου να σταματήσει κάποια συγκεκριμένη δραστηριότητα που βρίσκεται εκείνη τη στιγμή μπροστά στον υπολογιστή, όπως και να μειώσει ή να ελέγξει το χρόνο ενασχόλησης με το διαδίκτυο.
- Επιθυμία να περνάει ολοένα και περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο, και πιο συγκεκριμένα να ξοδεύει περισσότερο χρόνο από ό,τι είχε αρχικά προγραμματιστεί.
- Έχει συνεχώς στο μυαλό του να βρεθεί μπροστά στον υπολογιστή για να εξασκήσει την αγαπημένη του ασχολία προκειμένου να ικανοποιήσει το πάθος του.
- Παραμέληση και απομόνωση από το οικογενειακό περιβάλλον, τους φίλους και τους συναδέλφους στον επαγγελματικό τομέα και κατά συνέπεια διακινδύνευση απώλειας σημαντικών σχέσεων, εκπαιδευτικών ευκαιριών και επαγγελματικής σταδιοδρομίας και μείωση των σχολικών επιδόσεων για τον εκάστοτε παθόντα.
- Συναισθηματικό κενό, άνοια, ανησυχία, άσχημη διάθεση και επιθετικότητα όταν δεν βρίσκεται στο συνηθισμένο στο online περιβάλλον που έχει μάθει και συνηθίσει τόσο καιρό, ή όταν προσπαθεί να περιορίσει τη χρήση
- Επανάπαυση ή αδιαφορία για τις ευθύνες που έχει στον πραγματικό κόσμο
- Αίσθηση ευεξίας και ευφορίας όταν βρίσκεται στον υπολογιστή
- Ο εξαρτημένος συνηθίζει να λέει αρκετά ψέματα τόσο στην οικογένεια, όσο και σε φίλους για τον χρόνο που περνάει στο διαδίκτυο. Με λίγα λόγια επιδιώκει διαρκώς να αποκρύπτει την αληθινή διάσταση των πραγμάτων, ούτως ώστε να μην φανερώσει τι ακριβώς συμβαίνει στον εαυτό του
- Χρήση του διαδικτύου, υποτίθεται για να ξεφύγει και να απαλλαγεί από τα προβλήματα
Σωματικά προβλήματα από την υπερβολική χρήση του διαδικτύου
Αν και η πλειοψηφία του κόσμου πιστεύει ακράδαντα πως το πρόβλημα είναι μόνο ψυχολογικό και συναισθηματικό, εν τούτοις παρουσιάζονται ορισμένα προβλήματα υγείας, όπως το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα στο χέρι, ξηροφθαλμία στα μάτια, ημικρανίες και σοβαροί πονοκέφαλοι που με το πέρασμα των καιρών έχουν διάρκεια και ένταση, μυοσκελετικά προβλήματα, διαταραχές και αλλαγές στις ώρες του ύπνου.
Αξίζει να επισημάνω ένα γεγονός που δεν είναι τόσο γνωστό, αλλά χρήζει άξιο αναφοράς, ό,τι όταν ένα άτομο είναι καθισμένο στον υπολογιστή τις περισσότερες ώρες της ημέρας και δεν περπατάει σχεδόν καθόλου, ούτε κινείται, και προφανώς δεν ασκείται, ούτε γυμνάζεται, τότε μετά από χρόνια τα κόκκαλα θα μαλακώσουν με αποτέλεσμα να γίνουν πιο εύθραυστα.
Επίσης υπάρχουν και προβλήματα που μπορούν να προκύψουν με έμμεσο τρόπο, όπως όταν ένας άντρας αργεί να πάει να ουρήσει στην τουαλέτα με συνέπεια να επιβαρύνει τον προστάτη του, και καταλαβαίνουμε όλοι που μπορεί να οδηγήσει κάτι τέτοιο, δηλαδή σε καρκίνο.
Επιπτώσεις στα παιδιά και στους εφήβους από την εξάρτηση στο διαδίκτυο
Ας δούμε τώρα ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στα ανήλικα άτομα από αυτόν τον ιδιόμορφο εθισμό. Η εξάρτηση από το διαδίκτυο μπορεί να προκαλέσει μία σειρά από προβλήματα, όπως σχολική αποτυχία διαταραχές ύπνου, κοινωνική απομόνωση, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτοκτονική συμπεριφορά, μειωμένη φυσική δραστηριότητα, διαταραγμένες οικογενειακές και διαπροσωπικές σχέσεις, χαμηλή ποιότητα ζωής.
Γενικά, εκτιμάται πως το παιδί θα μεγαλώσει με εντελώς λάθος πρότυπα και φυσικά ο ψυχικός του κόσμος θα χειροτερεύει όσο θα ενηλικιώνεται, πράγμα που σημαίνει πως με την αλλόκοτη και επιθετική συμπεριφορά που θα έχει και θα επιδεινώνεται με το πέρασμα των καιρών, ίσως κάποια μέρα να φτάσει σε σημείο να κάνει το μοιραίο, δηλαδή να σκοτώσει ή να αυτοκτονήσει για όλους τους προαναφερόμενους λόγους που εξήγησα παραπάνω.
Επιπρόσθετα, οι υφιστάμενες ψυχικές διαταραχές ή ασθένειες, εφόσον δεν γιατρευτούν και δεν χορηγηθεί κάποια φαρμακευτική συνταγή ή το ανήλικο άτομο δεν παρακολουθείται από τον ψυχολόγο, τότε υπολογίζεται πως η όλη κατάσταση θα επιδεινωθεί.
Επίσης μία άλλη σημαντική παράμετρος είναι πως με την τόσο μεγάλη ψυχολογική φόρτιση που θα έχει το παιδί, θα δημιουργούνται εντάσεις μέσα στο σπίτι που ουσιαστικά θα παραπέμπει σε ζούγκλα, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται κάτι τέτοιο.
Να θυμίσω ό,τι στις περισσότερες των περιπτώσεων, όταν οι γονείς βρίσκονται αντιμέτωποι με αυτό το φαινόμενο,, αργούν να κατανοήσουν τι ακριβώς συμβαίνει, και αυτό οφείλεται στο γεγονός πως δεν είναι καλά ενημερωμένοι. Ακόμη κι αν είναι εξόφθαλμη η περίσταση, αποφεύγουν να πάρουν δραστικά μέτρα για να καταπολεμήσουν το πρόβλημα, ίσως εν μέρει, λόγω έλλειψης πρωτοβουλίας ή γιατί φοβούνται μην το μάθει η κοινωνία και μαθευτεί παραέξω το όλο θέμα. Βλέπεις τα στερεότυπα της κοινωνίας στην Ελλάδα έχουν ριζώσει για τα καλά στη ζωή μας.
Πως να απεξαρτηθείς και να αντιμετωπίσεις το φαινόμενο
Σχεδόν σε όλους τους τύπους εθισμών, όπως στα ναρκωτικά, τον αλκοολισμό, τον τζόγο και ούτω καθεξής, έτσι και εδώ, ο παθόντας αρνείται να παραδεχτεί πως είναι εγκλωβισμένος σε αυτήν την ασθένεια. Συνεπώς θα ήταν συνετό να αναλάβει δράση ο οικογενειακός κύκλος, και σε πρώτη φάση να μιλήσει με κάποιο ειδικό ούτως ώστε να κατευθύνει με σωστό τρόπο τους συγγενείς, και το κυριότερο από όλα να μην κάνουν του κεφαλιού τους. Μην ξεχνάτε πως έχουμε να κάνουμε με άνθρωπο και όχι με αντικείμενο.
Βέβαια, σε ορισμένες σπάνιες και βαριές περιπτώσεις, εάν κριθεί αναγκαίο, μπορεί να απαιτηθεί ο ασθενής να νοσηλευτεί σε κάποιο Ψυχιατρικό Ίδρυμα για ένα εύλογο χρονικό διάστημα, όμως πρέπει να έχετε πάντα στην άκρη του μυαλού σας πως όλα γίνονται για κάποιο λόγο, και η πλειοψηφία των ψυχιατρικών κλινικών στη χώρα μας παρέχουν σπουδαία φροντίδα στον ασθενή, οποτέ μην ανησυχείτε και μη βάζετε στο μυαλό σας κακά πράγματα.
Τώρα, αν ο ίδιος σου διαπιστώσεις πως πάσχεις από ετούτο τον εθισμό, τότε ξεκίνησε να βάζεις χρονικό όριο στην χρήση του διαδικτύου, και ποτέ να μην ξεπερνάς το όριο. Μία ώρα την ημέρα θεωρείται φυσιολογικό. Επίσης, προγραμμάτισε να βγαίνεις σε καθημερινή βάση περίπατο στην περιοχή σου, ή έστω κάνε βόλτα στο πάρκο της γειτονιάς σου για να σε χτυπήσει φρέσκος αέρας ή σε οποιοδήποτε άλλο μέρος κρίνεις απαραίτητο πως θα σου ενισχύσει την ψυχολογία και εν τέλει θα βγεις νικητής από αυτό τον Γολγοθά.
Επιδίωξε να ασχοληθείς με καινούργια ενδιαφέροντα, όπως ξεκινά να διαβάζεις βιβλία, ασχολήσου με κάποιο άθλημα ή μάθε να παίζεις ερασιτεχνικά κάποιο μουσικό όργανο, ζήτησε από τον φίλο σου σου να βγείτε μία βόλτα στην καφετέρια για να ξεσκάσεις (Αν και αυτή η παράμετρος προϋποθέτει ξόδεμα χρημάτων). Σου προτείνω να στραφείς σε κάτι δημιουργικό που θα έχει νόημα και ουσία, και θα γεμίζει το χρόνο σου, δίχως να βαριέσαι ή να πλήττεις. Κάθε αρχή είναι δύσκολη και μην απογοητεύεσαι με την πρώτη δυσκολία. θέλει πείσμα, υπομονή και επιμονή.
Το ωφέλιμο διαδίκτυο
Δυστυχώς, εξαιτίας αρκετών κρουσμάτων που σχετίζονται με τον εθισμό του συγκεκριμένου τομέα, ορισμένοι άνθρωποι νομίζουν εσφαλμένα ό,τι το διαδίκτυο είναι κάτι αχρείαστο και δεν έχει τίποτα καλό να προσφέρει στο μέσο πολίτη, κάτι που αντικειμενικά είναι πέρα για πέρα λάθος. Σήμερα οι περισσότερες εργασίες διεξάγονται ηλεκτρονικά μέσω του ίντερνετ, διότι φερειπείν επισπεύδει τις διαδικασίες πώλησης προϊόντων και υπηρεσιών, επίσης βοηθάει τον επιχειρηματία από κάποιο απομακρυσμένο χωριό στην Ελλάδα να βρει πελάτη ακόμη και στην άλλη άκρη του πλανήτη.
Επιπρόσθετα είναι το ευκολότερο μέσο για να μάθει κάποιος μία ξένη γλώσσα, να διδαχθεί, να εργαστεί, να πληροφορηθεί, να διασκεδάσει, να συνομιλήσει με καινούργιους ανθρώπους, να εκφράσει την άποψη του και πολλά άλλα. Συνεπώς, είναι ένα εργαλείο που αν το χρησιμοποιήσεις σωστά θα βγεις κερδισμένος και το ακριβώς αντίθετο, εάν γίνει κατάχρηση. Παραδείγματος χάριν, το μαχαίρι στην κουζίνα, μας βοηθάει στο έπακρο να μαγειρέψουμε φαγητά, να κόψουμε το ψωμί, αλλά εάν χρησιμοποιηθεί για κακό σκοπό, μπορεί να σκοτώσει και άνθρωπο, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ό,τι επειδή ένας τρελός έκανε κατάχρηση του μαχαιριού θα πρέπει να το καταργήσουμε. Εν ολίγοις οφείλουμε να συμπεριφερόμαστε με υπευθυνότητα στη ζωή μας.
