Fateless (soundtrack)

Πληροφορίες

• Σύνθεση, Εκτέλεση και Παραγωγή Μουσικής: Ennio Morricone, Τhe Hungarian Radio Orchestra and Choir
• Κυκλοφορία CD: EMI, 2005
• Συνολική Διάρκεια CD: 43 λεπτά
• Είδος Tαινίας: Πολεμικό – Ιστορικό Δράμα

Η ταινία Fateless (Sorstalansag – Ένας Άνθρωπος Χωρίς Πεπρωμένο) είναι από εκείνες τις φιλόδοξες ευρωπαϊκές παραγωγές που διατηρούν ψηλά το γόητρο της ευρωπαϊκής κινηματογραφικής βιομηχανίας και πιστοποιούν πως υπάρχουν τα περιθώρια μιας εναλλακτικής σινε-φωνής απέναντι στην επέλαση των χολυγουντιανών σινε-προϊόντων. Πρόκειται για ένα πολεμικό – ιστορικό δράμα που ξεδιπλώνεται στην Ουγγαρία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου με πρωταγωνιστή έναν έφηβο Εβραίο από τη Βουδαπέστη που θα υποχρεωθεί σε καταναγκαστικά έργα σε ένα γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Οι εμπειρίες του εκεί θα είναι σκληρές και απάνθρωπες. Θα ζήσει μέσα στο απόλυτο σκοτάδι, φθάνοντας ένα βήμα πριν το θάνατο. Η δύναμη και η θέληση της ψυχής του θα τον κρατήσουν στη ζωή για να αντικρύσει ξανά το μέρος που γεννήθηκε και να πιστέψει σε ένα ελπιδοφόρο φωτεινό αύριο.

Τη μουσική της δραματικής ταινίας Fateless επιμελήθηκε ο θρύλος της κινηματογραφικής μουσικής Ennio Morricone, δίνοντας στην ταινία αυτό το θεσπέσιο μελωδικό του άγγιγμα, για το οποίο είναι τόσο αγαπητός παγκοσμίως. Η συνταγή, όπως και σε όλες του τις ταινίες, είναι κι εδώ η ίδια: απλές μελωδικές εκφράσεις και θέματα, χωρίς πολύπλοκες ενορχηστρώσεις, που όμως μεσα τους κρύβουν έναν τεράστιο μουσικό πλούτο.

Το soundtrack του Fateless αναλαμβάνει να καταγράψει το μαρτύριο που έζησαν οι έγκλειστοι στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και μαζί τους ο έφηβος πρωταγωνιστής της ταινίας. Δεν το κάνει, ωστόσο, με υπερβάλλοντα τρόπο ή φορτική διάθεση, η μουσική του Morricone αγκαλιάζει τις εικόνες με διακριτικότητα και τις ποτίζει μόνο όσο πρέπει με τα κατάλληλα συναισθήματα.

Σύμφωνα, δηλαδή, με την πάγια θέση του συνθέτη κατά την οποία η μουσική πρέπει να ενσωματώνεται στην εικόνα και να παρατίθεται με ήρεμο και διακριτικό τρόπο. Παρά λοιπόν το δεδομένο ότι υπάρχουν στη μουσική έντονα δραματικά στοιχεία, η συνολική εντύπωση που αποκομίζει κανείς από τo soundtrack είναι ελπιδοφόρα και αισιόδοξη.

Γι’ αυτό ευθύνεται το θέμα που συναντάμε στο πρώτο και τελευταίο κομμάτι του CD, μια μελωδία που αναφέρεται στο μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής. Το κομμάτι “Fateless” (#1) αφορά τους τίτλους αρχής της ταινίας, που κυλάνε μπροστά σε μαύρο φόντο (μια πρακτική που πλεον τείνει να εκλείψει). Η απουσία εικόνας λειτουργεί καταλυτικά στο να αρχίσεις ως θεατής να βιώνεις τη μουσική της ταινίας, να έχεις το πρώτο μουσικό ερέθισμα.

Λίγο πριν τους τίτλους τέλους, έχει έρθει η ελπιδοφόρα επόμενη μέρα. Το σκοτάδι διαλύθηκε και ο ουρανός φωτίστηκε (βλέπε εξώφυλλο συσκευασίας). Όλο αυτό υπογραμμίζεται από τη μουσική στο κομμάτι “Fateless II” (#15), όπου έχουμε έναν αισίοδοξο μουσικό επίλογο, σε αντίστοιχία με την αρχή.

Οι δραματικές πινελιές της μουσικής του Morricone έχουν ένα λυρισμό και καταφέρνουν να εμβαθύνουν στην τραγωδία που συντελείται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η ταινία προσφέρει μερικές λαμπερές ευκαιρίες στη μουσική του Morricone να λάμψει και αυτές έχουν να κάνουν με τις κορυφαίες δραματικές στιγμές της. Το κομμάτι “The Field” (#3), ένα πανίσχυρο δείγμα δραματικής γραφής, κάνει την εμφάνισή του όταν θα κλέψουν μέσα από τα χέρια του νεαρού πρωταγωνιστή το σισίτιό του και αυτός θα πασχίσει μάταια για να το πάρει πίσω.

Αλλά κυρίως, όταν θα βρεθεί σε κατάσταση εξαθλίωσης, σχεδόν ετοιμοθάνατος, πάνω σε αναρίθμητα γυμνά πτώματα σε μια άμαξα που τον οδηγεί στο απολυμαντήριο. Αυτή ήταν και η πιο έντονα φορτισμένη από όλες τις σκηνές μέσα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Όταν η κάμερα κάνει ένα κοντινό στο ταλαιπωρημένο του πρόσωπο και φαίνονται τα βουρκωμένα του μάτια, τότε είναι που το βλέμμα του σε μαγνητίζει, νιώθεις να ηλεκτρίζεσαι και δε μπορείς να μη λυγίσεις!

Πως θα τα ένιωθες όλα αυτά αν δεν άκουγες τη μουσική του Ennio Morricone; Στα κομμάτια “Return to Life” (#2) και “A Song” (#6), το soundtrack εμπλουτίζεται με τις φωνές της χορωδίας και της Lisa Gerrard, ερμηνεύοντας χωρίς λόγια ένα θέμα – θρήνο για τους Εβραίους του στρατοπέδου συγκέντρωσης που παλεύουν για το κάθε λεπτό της ζωής τους. Και σε αυτές τις στιγμές ο συνθέτης γράφει κορυφαία μουσική για δράμα, πλημμυρισμένη με πόνο και τραγικότητα, αλλά και με μια θρησκευτική κατάνυξη που οφείλεται στα φωνητικά της Lisa Gerrard.

Επιπλέον, σε αντίθεση με εκστατικές μουσικές σεκάνς όπως αυτή του κομματιού “Return to Life” (#2), στο soundtrack θα συναντήσουμε και αρκετά σόλο διαφόρων οργάνων, συμβατικών (όπως π.χ. πιάνο ή βιολί) ή μη συμβατικών (όπως π.χ. το εκκλησιαστικό όργανο και τον αυλό του Πάνα). Σκοπός τους είναι να αποδόσουν τη μοναξιά της ψυχής του εφήβου πρωταγωνιστή και την απομόνωσή του μέσα στο χάος που ζει.

To Have or not to Have?

Ακόμη και στην ηλικία των 78 ετών, ο Ennio Morricone δε φαίνεται πως σκοπεύει να μειώσει τους ρυθμούς με τους οποίους δουλεύει εδώ και περίπου μισό αιώνα. Ακούγοντας ένα soundtrack όπως αυτό του Fateless, γίνεται άμεσα αντιληπτό γιατί ο συνθέτης απολαμβάνει αυτό το κύρος που έχει στο χώρο και ανάμεσα στους υπόλοιπους συναδέλφους του. Η μουσική του Fateless είναι αναμφισβήτητα μία από τις ωραιότερες δουλειές που έγραψε τα τελευταία χρόνια ο βετεράνος συνθέτης. Αποτελεί ένα κλασικό δείγμα της μελωδικής του γραφής, με μια δραματική δύναμη που έχει μια ποιοτική ομορφιά, που δε συναντάμε συχνά στις μέρες μας.

Είναι ιδιαίτερα λυπηρό και παράλληλα εξοργιστικό όταν τέτοιες μουσικές αγνοούνται από μουσικά βραβεία διεθνούς εμβέλειας (π.χ. Όσκαρ, Χρυσές Σφαίρες κτλ). Το λογότυπο (tagline) της ταινίας έλεγε: “μπορείς να κλείσεις τα μάτια, μπορείς να γυρίσεις την πλάτη, αλλά δε θα ξεχάσεις ποτέ”. Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί και για τη μουσική της, είναι τόσο καλή που δύσκολα θα μπορούσε κανείς να τη σβήσει από τη μνήμη του, να τη ξεχάσει.

Trivia

• Η ταινία Fateless βασίστηκε στο βραβευμένο με Νόμπελ ομώνυμο βιβλίο του Imre Kertesz (1975). To κόστος της ανήλθε σε 12 εκατομμύρια δολάρια, κάτι που την καθιστά την πιο ακριβή ουγγρική κινηματογραφική παραγωγή και μία από τις ακριβότερες ευρωπαϊκές γενικότερα. Ο σκηνοθέτης της Lajos Koltai έχει κάνει μεγάλη καριέρα ως κινηματογραφιστής στο πλευρό του σκηνοθέτη Giuseppe Tornatore αλλά και άλλων.

• Ο συνθέτης Ennio Morricone είναι ένας από τους ζωντανούς θρύλους της κινηματογραφικής μουσικής, έχοντας γράψει soundtracks για πάνω από 400 ταινίες και έχει συνεργαστεί με τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες. Φέτος, με μεγάλη καθυστέρηση, η Αμερικάνικη Ακαδημία Κινηματογράφου τον τίμησε επιτέλους για την προσφορά του στην έβδομη τέχνη και του απένειμε το χρυσό αγαλματίδιο (όσκαρ). Το καλοκαίρι του 2004 είχαμε την χαρά να τον παρακολουθήσουμε ζωντανά για δύο βραδιές στο Ηρώδειο και να απολαύσουμε μερικές από τις πιο υπέροχες μουσικές που έχει γράψει. Εκτενές αφιέρωμα στις δύο μουσικές βραδιές, με φωτογραφίες και σχόλια θα βρείτε σε αυτή τη σελίδα.

Tracklist

1. Fateless (3:12)
2. Return to Life (5:59)
3. The Field (3:29)
4. Home Again (1:52)
5. The Beginning of the Tragedy (4:01)
6. A Song (1:55)
7. At the Table (2:45)
8. Psychological Destruction (2:02)
9. About Solitude (1:36)
10. To Return and to Remember (1:55)
11. A Voice from the Inside (3:34)
12. A Mirror (:46)
13. About Solitude II (2:44)
14. Voiceless (1:54)
15. Fateless II (4:41)